paine_primus.md

title	author	date	lang	edited	license	original_scan	notes
Prīmus Annus	W.L. Paine C.L. Mainwaring	1912	la	false	CC-BY-SA 4.0 http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/	https://www.google.com/books/edition/Pr%C4%ABmus_annus/IIsXAAAAIAAJ

PRIMUS ANNUS

PxīuaA Lācriō: Lātterae et Prōnuntiāti.

SECUNDA LāCTIō: Verbum.

Recitā, respondē, surge, cōnsīde, dīc, venī.

Quid facis? Recitō. Quid faciō? Recitās. Quid facit? Recitat.

Recitāte, respondēte, surgite, ventīte.

Quid facitis? Recitāmus. Quid facimus ? Recitātis. Quid faciunt ? Recitant.

Tērria Lācriō: Prōnōmen. Ego interrogō, tū respondēs, ille audit. Ego et ille surgimus; nōs stāmus. Tū et ille cōnsīditis; vōs sedētis. Illī veniunt. Quis docet? Magister docet. Quis discit? Discipulus discit. Magister etiam scrībit; discipulus spectat. Nēmō stat, omnēs sedent. Omnēs recitant, nēmō silet.

QuārrA Lācriō: Interrogātiō.

Recitāsne tū? Minimē, magister, ego audiō. Audīsne? Ita, magister, audiō. Nōnne vōs sedētis ? Sānē, magister, nōs sedēmus. Surgitne ille an cōnsīdit? Neque surgit neque cōnsīdit,

sed stat. Audiuntne illī an spectant? Et audiunt et spectant. Scrībōne ego an interrogō? Nōn scrībis, sed interrogās. Intellegitisne omnēs annōn? Intellegimus.

QuīNra Lācriō: Nōmen. Quid est illud? Mēnsa est illa. Quid est hoc? Sella est haec. Iānuas, fenestra, tabula, crēta, carta, pāgina, līttera, lingus, dextra, sinistra, pila, camera. Quid est illud? Nōnne scīs ? Minimē, magister, nesciō.

Sexra Lācriō: Adiectīvum.

Quālis est tabula? Quadrāta est tabula. Pila est ro- tunda.

Iānua et longa et angusta est, sed tabula lāta est. Crēta alba est, lingua rubra, tabula nigra. Iānua clausa est; fenestra nōn clausa sed aperta est. Neque haec līttera, neque illa rubra est: haec nigra est, illa caerulea.

Quanta est mēnsa ? Māgna est mēnsa, sed sella parva.

SEerriMA LāCriō: Cūāsus Accūsātīvus.

Quid vidēs ? Crētam videō, ō magister.

Pāginam tangō, sūmō, teneō, pōnō.

Ego albam crētam habeō, vōs nigram tabulam vidētis.

Discipulus iānuam aperit; nunc aperta est iānua; apertam iānuam vidētis.

Magister fenestram claudit; nunc clausa est fenestra; clausam fenestram vidētis.

Parvam crētam sūmō; māgnam lītteram et longam sententiam scrībō.

Spectāte omnēs! Dextra sinistram tangit; nunc dextram sinistra tangit.

Ocrāva Lācriō: Adiectirum Possessīvum.

Mea est haec crēta; meam crētam vidētis. Tua est illa sella; tuam sellam mōnstrō. Mārcus suam sellam habet. Nostra tabula est haec; nostram tabulam spectāmus. Vestra camera est haec: spectāte ve- stram cameram! Magister suam cameram habet.

10

PāNsvUN.

A. Dēclīnā: recitō, stō, respondeō, sedeō, surgō, faciō, veniō. .

B. Respondē:

(i) Quālis est iānua, fenestra, tabuls, crēta, pila? (ii) Quanta est mēnsa, sella, crēta, Iīttera B, haec sen- tentia? : (iīi) Quālem crētam teneō? (iv) Quālem tabulam habēmus? (v) Quālem pāginam tangis? (vi) Quālem fenestram vidēs ? (vii) Quantam sententiam serībis? wiii) Quantam cameram habētis ? (ix) Cūius est crēta ? camera? (x) Cūius sellam habēs?

NōNa Lācriō. Prīma Dēclinātiō. Carta Eurōpae.

Hīc est terra, illīc est aqua. Spectāte! hīc terram, illīe aquam vidētis. Quālis est terra? Terra rubra est, sed aqua caerulea. Nunc īnsulam mōnstrō; Corsica est īnsula, Britannia etiam īnsula est. Britannia māgna, Corsica parva īnsula est. īnsulane est ītalia? Minimsē, Ttalia nōn insula sed paenīnsula est. Neque ītalia neque Hispānia insula est; longa paenīnsula est Italis, Hispānia ferē quadrāta paenīnsula, Graecia acūta paenīn- sula. Quālis terra est Helvētia? Helvētia neque īnsula neque paenīnsula est, sed terra inclūsa. Britannia est nostra patria. Melita prōvincia nostra est. Hīc Rōmam mōnstrō; Hispānia erat Rōmāna prōvincia; Gallia etiam Rōmāna prōvincia erat. Nunc aliam prō- vinciam Rōmānam mōnstrō; Sicilia etiam, māgna in- sula, prōvincia erat, sed Germānia nōn erat prōvincia.

11

3 PĒnsvux. A. Edisce vocābula. B. Scrībe.respōnsa:

(i) Quid est Hispānia ? Sardinia? Helvētia? (iī) Quālis et quanta terra est Sicilia? et ītalia? (iiī) ūtra īnsula est māgna, Sardinia an Hibernia? (iv) Utra paenīnsula est longa, Italia an Hispānia? (v) Quae īnsula Rōmāna prōvincia erat? (vi) Cūius patria est Britannia? (viīj) Cūius prōvincia est Melita? (viiī) Quālem iānuam habēs? (ix) Quālem sententiam scrībis? C. Scrībe interrogāta ad haec respōnsa: (i) Pila est illa. (iī) Linguam tangō. (īii) Nigra est tabula. (iv) Māgna īnsula est Britannisa. (v) Clausam fenestram videmus. (vi) Vōs sedētis. (vii) Britanniam nōn Galliam mōnstrō. (viii) Mea est haec pāgina. (ix) Melita est nostra prōvincia.

Decrua Lācriō. Numerus Plaraālis. Carta Eurōpae.

Multae prōvinciae sunt, ūna, duse, trēs, quattuor, quīnque, sex, septem, octō, novem, decem. Quot īnsulae sunt? Nōnne multās etiam īnsulās vidētis? Ecce! multās īnsulās mōnstrō, ūnam, duās, trēs, quat- tuor, quīnque, sex, septem, octō, novem, decem. Multae et ferē innumerae sunt īnsulae.

Quot māgnae īnsulae sunt? Paucae sunt māgnae īnsulae, trēs vel quattuor, Britannia, Corsica, Sardinia, Sicilia.

Quantae sunt īnsulae ? Māgnaene sunt omnēs ? Minimē, nōn omnēs sunt māgnae. Hīc duās īnsulās vidētis;

12

altera māgna, altera parva est. Sicilia et Melita, quantae īnsulae sunt, māgnae an parvae ? Altera est māgna, altera parva.

XDllīc sex prōvinciās vidētis, Britanniam, Galliam, Hi- spāniam, Sardiniam, Siciliam, Graeciam. Māgnaene sunt annōn ? Nōn omnēs māgnae sunt, sed aliae māgnae, aliae parvae sunt. Aliae terrae Rōmānae erant, aliae barbarae erant: sed prōvincia nūlla erat barbara.

i PēNsvux. A. Edisce vocābula. B. Respondē:

(1) Quot et quae prōvinciae Rōmānae erant īnsulae? (īī) Quot clausās fenestrās vidēs, et quot apertās? (iii) Spectā cartam! Quot īnsulās vidēs? (iv) Omnēsne fenestrae clausae sunt annōn? (v) Omnēsne lītterās māgnās serībis annōn? (vi) Quot lītterās scrībis, cum 6 carta Eurōpae’ scrībis? (vii) Serībe contrāria: multae, omnēs, haec, surgunt, silēte, respondēs2?

ŌxbECIHA LāOTIō. Ordinalia. Kōrae.

Duodecim omnīnō hōrae sunt. Māne sunt sex, prīma, secunda et cēterae; sexta hōra merīdiēs vocātur. Sex etiam hōrae sunt post merīdiem. Quota hōra est, cum māne surgimus ? Aut prīma aut secunda hōra est, cum māne surgimus; secunda hōra est, cum prandēmus; tertia hōra est, cum Latīnam linguam diseimus; quārta hōra est, cum Gallicam linguam discimus; quīnta hōra est, cum mathēmaticam scientiam discimus; nōna ferē est, cum lūdimus, ūndecima, cum cēnāmus.

Nox quattuor vigiliās habet, prīmam, secundam, ter- tiam, quārtam. Aut prīma aut secunda est vigilia, cum dormīmus; deinde trēs ferē vigiliās, novem hōrās, dor- mīmus et māne iterum surgimus.

183

PēxsUNx. A. Edisce numerōs.

B. (i) Serībe interrogant. Quot lītterae sunt? Quot Iītterās scrībis ? Quota līttera est t, r, g, n? Quae līttera est altera, quārta, septima, nōna?ī (īī) Quot hōrae sunt māne ? Quot post merīdiem? Quot omnīnō? (iīi) Quota hōra nunc est? Quota est haec lēctiō? (iv) Quota hōra est, cum Latīnam linguam discis? cum Gallicam linguam discis? cum mathē- maticam scientiam discis ? cum prandēs ? cum lūdis ? cum cēnās ? cum dormīs? cum surgis? (v) Quot hōrās nox habet ? Quot hōrās vigilia habet ? Quot sellās habēs? Quot sententiās haec pāgina habet ?

Dvuopbrxcrua Lācrīō. Praepositiōnēs : Cāsus Accāsātivus. (Ubiē) Carta EĒurōpae.

Discipulī intrā cameram sedent; magister extrā cameram est. Hic cameram intrat et prope tabulam stat et ante tabulam cartam pōnit. Nēmō nunc tabulam videt, nām post cartam tabula est, sed omnēs cartam spectant. Magister interrogat: ‘Ubi est Germānis, suprā an īnfrā ītaliam? Nōnne intellegitis? Spectāte, dum hoc mōnstrō. Suprā ītaliam est Germānia et ītalia est īnfrā Germāniam. Quae īnsula īnfrā ītaliam est?’ Discipulus respondet: Sicilia īnsula īnfrā ītaliam est.’ Magister dīcit: ‘Bene respondēs; ītalia igitur inter terrās Germāniam et Siciliam iacet. Italia etiam est inter paenīnsulās Hispāniam et Graeciam.’

Sicilia mfrā ītaliam et suprā Āfricam est: inter terrās igitur ītaliam et Āfricam iacet. Helvētia inter Ger- māniam et ītaliam iacet, Gallia inter Hispāniam et Germāniam, vel inter ītaliam et Britanniam.

14

Spectāte nunc īnsulās: multās vidētis. Corsica est prope Sardiniam, Sardinia prope Corsicam. Circum īnsulās aquam vidētis, sed circum Helvētiam terrās.

PāNsUuM A. Dēclīnā: mōnstrō, iaceō, cēnō, prandeō, lūdō, dormiō.

B. Respondē: (i) Ubi discipulī sedent? (intrā.) (iī) Ubi magister stat? (extrā.) (iīī) Ubi est tabula? (post.) (iv) Ubi cartam vidēs ? (ante.) (v) Ubi est Italia? (īnfrā.) (vi) Ubi Sicilia iacet? (suprā.) (viī) Ubi iacet Gallia? (inter.) (viii) Ubi Britannia est? (prope.) (ix) Ubi est aqua? (cireum.) (x) Ubi discipulus stat? (tabula.) (xi) Ubi est Melita? (Sicilia.) (xii) Ubi est Āfrica ? (Eurōpa.) (xiii) Inter quās paenīnsulās est Italia? (xiv) Prope quam īnsulam Corsica iacet? (xv) Quās terrās circum Helvētiam vidētis?

Tērria Dxcua Lācrī.

Praepositiōnēs: Cāsus Accāsūātīvus (Quō?)) et Vocātīvus.

Camera.

Magister intrā cameram sedet; Mārcus autem extrā cameram stat. Hic iānuam pulsat, ille clāmat: ‘Hūc intrā! Mārcus iānuam aperit, in cameram venit, ad mēnsam it, ante mēnsam stat; tum, 6Salvē,’ inquit, ‘ō magister.’ I.lle respondet: ‘Et tū salvē, Mārce; claude iānuam, ad sellam ī, cōnsīde !’ Mārcus iānuam claudit, cireum cameram ambulat, ad sellam it, cōnsīdit.

Magister nunc, ‘Quīnte et Tite,’ inquit, ‘īte ad fene- strās !’ Illī surgunt et ad fenestrās eunt et prope fenestrās stant. Magister ita exclāmat: ‘Aperīte fenestrās!” Fenestrās aperiunt et ad sellās redeunt.

15

Pāxnsvux. A. Respondē:

() bi Mārcus est? (camera.)

(iī) Quō intrat? (camers.)

(iiī) Ubi stat? (mēnsa.)

(iv) Ubi ambulat? (camera.)

(v) Quō it? (sella.)

(vi) Quō Quīntus et Titus eunt? (fenestrae.) (vii) Ubi stant? (fenestrae.) (viiī) Quō redeunt? (sellae.)

(ix) Quō Britannī eunt? (Gallia.)

B. Scrībe interrogāta ad haec respōnsa:

(i) Intrā cameram discipulī sedent. (iī) In cameram magister venit. (iīī) Prope mēnsam est mea sella. (iv) Inter cartam et tabulam discipulus stat. (v) Ad fenestrās discipulī eunt. (vi) Ad sellās redeunt.

QuXrraA DĒCIMA Lācriō. II Dēclinati. Lūdus.

Lūdus est locus, ubi cottīdiē puerī discunt et magistrī docent: lūdus multās camerās habet, ubi discipulī magi- strīque labōrant. Hic vīgintī ferē discipulōs docet et cottīdiē multās sententiās corrigit; illī audiunt, recitant, serībunt; loculōs, tabellās, stilōs habent; multōs etiam librōs habent, Anglicōs, Gallicōs, Latīnōs: aliī librī caeruleī sunt, aliī rubrī. Circum cameram sunt quattuor mūrī; hic mūrus iānuam habet, ille fenestrās, tertius tabulam nigram, quārtus pīctūrās.

Extrā ludum campus lātus iacet; campum per fene- stram vidētis; locus est, ubi puerī lūdunt et inter sē currunt. Lūdus autem est locus, ubi nōn ludunt sed Iabōrant. Circum campum est altus mūrus.

16

PānNsvun.

A. Dēclīnā: intrō, habeō, corrigō, eō, labōrō, currō, clāmō. B. Respondē: (i) Quālis est stilus, lūdus, liber, mūrus, aqua, campus? (iī) Quālēs sunt discipulī, loculī, puerī, magistrī, pā- ginae, pīctūrae? - (iīi) Quālem tabellam, lūdum, stilum, campum habēs? (iv) Quālēs librōs, mūrōs, sellās habētis? (v) Quot magistrī cottrdiē tē docent? (vi) Quot mūrōs camera tua habet? (vii) Quot stilōs, librōs, campōs, tabellās habēs? (viiī) Quot puerōs circum tē vidēs? (ix) Quis prope tē labōrat? Quem prope tē habēs? (x) Ubi sunt mūrī? (xi) Quid facit discipulus? (xii) Quōmodo vocātur locus ubi labōrās? locus ubi sedēs ? locus ubi lūdis?

QUīNTA DEecrua Lācrīō. Praepositiōnēs : Cāsus Abvlātīrus. (Unde2?)

Camersa.

Tertia hōra est: discipulī cameram intrant,. ad sellās eunt, cōnsīdunt. Nunc magister etiam intrat et omnēs ex sellīs surgunt et exclāmant: 6Salvē, ō magister!” Ille crētam ā mēnsā sūmit et sententiās scrībit. Tum cōnsīdit et ‘Recitate,” inquit, ‘omnēs. Discipulī ex tabulā recitant. Deinde magister ‘Tū, Mārce l inquit, ‘ad tabulam ī et eam extergē!’ Mārcus ā sellā ad tabulam it, prope tabulam stat, tabulam exterget; tum ā tabulā ad sellam redit. Quīntus et Titus ā sellīs ad fenestrās eunt, fenestrās aperiunt, ā fenestrīs ad sellas redeunt.

Magister, ‘Aperīte,’ inquit, “librōs! Tū, Sexte, ex librō recitā’ Sextus autem respondet: ‘Nūllum librum hīc habeō: extrā enim cameram est. Magister, ‘ī igitur; inquit, ‘ex camerā et librum tuum pete!” Sextus ex

19701 17 B

camerā exit, librum petit, in cameram redit, ex librō recitat. Omnēs nunc ex librīs recitant. Ōūnus autem ex discipulīs Gallus est; ex Galliā venit neque Anglicam linguam intellegit: sed Latīnās sententiās bene recitāre potest.

Post lūdum magister ā mēnsā abit et ex camerā exit. Tum discipulī ā sellīs abeunt, ē lūdō exeunt, per campum currunt, domum redeunt.

PāNsvux. A. Dēclīnā: camera, sella, discipulus, magister. exemplī grātiā: mēnsa, -am, ā, stilus, -um, ō. -ae, -ās, -īs, -ī, -ōs, -īs. B. Respondē: īū Unde surgitis? (sellae.) (iī) ūnde magister crētam sūmit? (mēnsa.) (iīi) ŌUnde discipulī recitant? (tabula.) (iv) Quō Mārcus it? (tabula.) (v) Quō Quīntus et Titus eunt? (fenestrae.) (vi) Unde abeunt? (fenestrae.) (vii) Unde Sextus recitat ? (liber.) (viii) Unde Gallus venit? Germānus ? Hispānus? Italus? (ix) Quō īs, cum tertia hōra est? (lūdus.) (x) ūnde post lūdum puerī exeunt? (campus.) (xi) Quō redeunt?

SEXTA DECIMA LāCTīō. Praepositiōnēs : Cūāsus Ablāūtīous. (Ubi?) Lūdus.

In Britanniā sunt multī lūdī et campī; in lūdō multī puerī labōrant, lūdunt in campō; innumerī igitur disci- pulī in tōtā Britanniā sunt. In lūdis sunt multae camerae, īin camerīs multae sellae, in sellīs discipulr sedent. In camerā etiam sunt quattuor mūrī; in prīmō mūrō est iānua, in alterō fenestrae, in tertiō tabula nigra, in quārtō pīctūrae.

18

Magister ā sellā surgit, crētam ā mēnsā sūmit, trēs sententiās in tabulā scrībit, prīmam in summā tabulā, alteram in mediā, tertiam in īmā. Multae lītterae in sententiā sunt, permultae in pāginā, in tōtō librō in- numerae. Nunc magister cartam Eurōpae mōnstrat. In summā cartā est Britannia, ubi Britannī habitant; in mediā est Helvētia, in īmā Sicilia. Graecia est ā dextrā, ā sinistrā Hispānia. GCraecī in Graeciā habitant, in Hispāniā Hispānī. In mediā aquā multās īnsulās vidētis.

Nunc magister in mediā camerā stat et ad sellās sē vertit. Fenestrae sunt ā dextrā, iānua ā sinistrā, sellae ā fronte, tabula ā tergō. Ad iānuam sē vertit: ubi sunt fenestrae, iānua, sellae, tabula?

PāNSUnx.

A. Dēclīnā: tabula nigra, campus lātus, stilus ruber, liber māgnus.

B. Respondē: (i) Ubi labōrās? (iī) Ubi lūdis? (iīi Obi sunt camerae? (iv) Ubi sunt sellae? (v) Ōbi sedētis? (vi) bi magister sedet? (vii) Ubi pīctūrās vidēs? (viii) Ubi pēnsum serībis? (ix) ;bi magister prīmam sententiam serībit ? alteram? tertiam? (x) Ubi sunt pāginae? (xi) Magister sē ad fenestrās vertit: ubi sunt fenestrae, iānua, sellae, tabula? Ubi magister stat ? (xii) Ubi sunt Britannia, Hispānia, Gallia, Germānia, Africa, Graecia? (xiiiī) Ubi sunt īnsulae? (xiv) Ubi habitant Italī, Helvētiī, Germānī, Gallī?

19 B 2

SEPTIMA DECIMA LāĒCTIō CoUncordia Adiectīā. Agricola Rōmānus.

In cartā appārent terra et aqua. In terrā sunt incolae—in Galliā Gallī habitant, in Germaniā Ger- mānī. Hanc aquam ōceanum vocāmus, sed illam fltuvium. In ōceanō nautae labōrant. Ister fluvius Iongus est et lātus; Padus, fluvius angustus et rapidus, per ītaliam fluit. Prope Padum sunt clīvī alti; nullr agrī in summīs clīvīs sunt, sed in īmīs clīvīs multī. Agricolae agrōs colunt. Agricola ita vocātur quia agrōs colit; nōn enim clīvōs summōs neque silvās colit, sed agrōs in īmīs clīvīs et in rīpā colit. Incolae Rōmānī multōs agrōs habent neque suōs agrōs colunt: agricolae igitur prō incolīs Rōmānīs in agrīs labōrant. Nautae nōn in terrā labōrant, sed in ōceanō. Britannī nautae prō patriā Britanniā et incolīs Britannīs in ōceanō pūgnant.

PāNsUNx.

A. Dēclīnā: fluvius longus, patria nostra, incola Rōmānus, agricola Gallus, nauta Britannus.

B. Respondē:

(i) Sī aqua circum terram est, quōmodo vocātur? (iī) Sī per terram fluit, quōmodo vocātur? (iiī) Quid agricola colit? ubi labōrat? (iv) Quālis fluvius est Padus? ubi fluit? (v) Ubi sunt agrī? (vi) Quis agrōs colit? (viij Quī nautae. in ōceanō p—ūgnant ? (viiī) Quī incolae in Galliā, in Italia, in Hispāniā habitant? (ix) Quō Padus fluvius fluit? et unde ? (x) Quid vidēs in rīpīs? (xi) Cūius in camerā labōrās? (xii) Prō quibus Rōmānī nautae pūgnant? 20

.

DvuobēvīcēnNsiuaA Lācriō. Genus Neutrum. Arma Rōmāna.

Castra Rōmāna quadrāta sunt. Rōmānī vāllum circum castra aediflcant, extrā vāllum terram fodiunt et ita fossam faciunt. In castrīs sunt multa tabernācula; sī tabernāculum intrāmus, arma et tēla vidēmus. Arma sunt galea et scūtum et lōrīca. Tēla sunt hasta et gladius et iaculum. Rōmānus iaculum acūtum iacit, hastam longam trūdit. Cum pūgnāre vult, gladium ex vāgīnā stringit.

Ecce! in pīctūrā Rōmānus gladium gerit; gladius ā dextrā, nōn ā sinistrā pendet. Bracchium sinistrum scūtum oblongum tenet; Gallus autem nōn scūtum, sed clipeum rotundum gerit. Sī puer Britannus pūgnāre vult, neque tēla neque arma habet, sed pūgnōs. Pūgnus et bracchium membra sunt; alia membra sunt collum, tergum, nāsus, oculī.

PĒNsUNM. A. Dēclīnā: tēlum acūtum, māgna castra. B. Dēclīnā: pendeō, iaciō, trūdō, pūgnō, redeō.

C. Respondōē: (i) Quot colla, bracchia, oculōs, nāsōs, terga habēs? (iī) bi sunt scūtum, gladius, tabernācula, vāllum, fossa ? (iīi) Quae sunt arma? quae tēla? (iv) Quāle est scūtum? quālis clipeus? (v) Ōtrum bracchium clipeum gerit? (vi) Quid Rōmānus stringit? Quid trūdit? Quid iacit? (vii) Quōmodo multa in ūnō campō tabernācula vocās? (viii) Utra castra quadrāta sunt, Gallica an Rōmāna?

ŌnxbēāvīcēNstua Lācriō. Ablativus fnstrūmentī.

• Arma Rōmāna.

Rōmānī, cum pūgnāre volunt, arma et tēla gerunt. Scūtīs enim sē dēfendunt; tēlīs autem, hastā, gladiō, 21

iaculō aliōs oppūgnant. Gallus nōn scūtō, sed clipeō rotundō, sē dēfendit. Puer Britannus nōn tēlīs armīsque pūgnat, sed pūgnīs; sinistrō pūgnō oppūgnat, dextrō sē dēfendit; oppūgnāre etiam nōnnunquam dextrō potest.

Membrīs nostrīs multa facere possumus: oculīs enim vidēmus, linguā recitāmus, bracchiīs pilam iacimus, dextrā stilum vel erētam, cum scerībere volumus, tenēmus; stilō in pāginā, in tabulā crētā serībimus.

PāNsun.

A. Dēclīnā: sum, possum, volō, mē dēfendō. B. Respondē:

(i) Quō īnstrūmentō in tabulā serībis? In pāginā? (ii) Quibus armīs Rōmānas sē dēfendit ? Gallus? (iiī) Quō membrō scrībis ? recitās ? pilam iacis? (iv) Quibus membrīs vidēs ? pūgnās? (v) Utrō pūgnō tē dēfendis ? alium puerum oppūgnās? (vi) Utrō bracchiō Rōmānus scūtum tenet? (vii) Quibus tēlīs Rōmānus oppūgnat? (viii) Potesne sinistrā scrībere?

VīcēNsrua Lācrī. Infimtivus. Cāsus Accūsātīrus. (Quamdiū? Quam longē?) Titus Rōmam vīsit.

Procul Rōmā agricola et Titus fīlius habitant. Hic cottīdiē ad lūdum it: bonus enim puer est et iam Graecam linguam intellegere incipit. Suam linguam bene dīcere potest, quia magistrī bene docēre possunt. Nunc tredecim annōs nātus est et Rōmam fīre vult. Itaque agricola Rōmam eum dūcit. Quia Rōma procul ab agrīs abest, ambulāre nōn possunt: equī igitur eōs vehunt. ī

Cum ad portam Latīnam veniunt, ab equīs dēscendunt, quia viae intrā mūrum inīquae sunt et angustae. Sex

deinde hōrās Rōmae manent; duās hōrās per omnēs 22

viās eunt et antīqua aedificia spectant; multa enim ex templīs quadringentōs annōs aedificāta sunt. Deinde amīcum vīsunt et apud illum prandent. Post pran- dium puer spectācula spectāre vult; ad Circum Māxi- mum igitur eunt, et spectācula trēs hōrās spectant. Tandem equōs prope portam Latīnam petunt et domum redeunt.

PēĒNSUN.

A. Scrībe īnfinītīvum et imperātīvum: ambulō, prandeō, petō, vehō, dēscendō, absum, redeō, possum, volō, intrō, dormiō, respondeō.

B. Respondē:

(i) Quot annōs nātus es? (ii) Quot hōrās Latīnam linguam, Gallicam linguam, mathēmaticam scientiam cottīdiē discis ? (iījy Quamdiū in campō lūdis? (iv) Quot hōrās cottidiē labōrās? (v) Quot hōrās agricola labōrat ? (vi) In nostrā camerā quot passūs abest fenestra ā iānuā? (vii) In tuā camerā quot passūs mēnsa ā fenestrā abest? (viii) Quamdiū dormīs? (ix) Quot annōs noster lūdus aedificātus est? C. Tū es Titus; nārrā fābulam.

TŌxa rr VīcāNstua Lēcriō. Nōmina et Adiectūa. Carta Rōmae.

Rōma in septem clīvīs stat. Ibi Capitōlium vidētis, templum, ubi māgnus deus habitat. ūnum nōs Deum habēmus; sed Rōmānī multōs deōs habent; multa igitur templa in māgnō oppidō sunt; dī enim suum quisque templum habent. Ante templum stant altae columnae; hae tēctum sustinent. Prope templum sunt multa aedi- ficia, alia parva, alia māgna. Mūrus validus tōtum oppidum cingit et in hōc mūrō sunt multae portae.

25

Viae ex oppidō per portās dūcunt. Via Latīna per portam Latīnam in Latium dūcit; Via Sacra praeter forum ad Capitōlium, templum sacrum, dūcit. Forum in mediō oppidō est. Extrā oppidum viae lātae et aequae sunt; sed intrā mūrum angustae et inīquae. Campī lātī et apertī sunt. In Campō Mārtiō virī puerī- que lūdunt et sē exercēent. Hīc stat Circus Māximus; ibi Rōmānī māgna spectācula vident; ibi equī currunt et virī pūgnant. Haec spectācula Rōmānī lūdōs vocant.

PēĒNSsUN. A. Dēclīnā: mē exerceō, dūcō, cingō. B. Dēclīnā: vir sacer, hoc spectāculum, māgnus deus. C. Respondē: () Ubi Rōma stat? (iī) Ubi dī habitant? (iii) Quot deōs nōs habēmus? (iv) Quae via ad Capitōlium dūcit? (v) Quid columnae sustinent? Quālēs sunt? (vi) Quid tēctum sustinet? (vii) Quid oppidum cingit? (viii) Quid mūrus cingit? (ix) Quō dūcit via Latīna? (x) Upbi virī sē exercent? Quis etiam ibi hoc facit? (xi) Serībe contrārium: aequus, angustus, lūdō, exeō, abeō, campus, ager. D. Dēscrībe Rōmam.

ALTERA ET VīCĒNSIMA LāCTOō. Cāsus Gcenetīvus. Adverbium. Camera.

Brūtus malus discipulus est; male pēnsum facit; lentē ad lūdum ambulat et saepe sērō venit, sed cito domum currit; nihil bene facere potest. In lūdō aut amīcē cum propinquō discipulō lūdit aut inimīcē pūgnat. 24

Hodiē Brūtus noster tranquillē in sellā Sextī dormit, cum subitō Sextus cameram intrat et ita exclāmat: ‘Ecce, ō magister! Brūtus in meā sellā est” Magister, ‘Brūte!’ inquit, ‘removē tē Sextī ex sellā et tuam in sellam statim cōnsīde! Nunc recitā!” Brūtus lentē sē removet, sed, ‘Nūllum librum,’ inquit, ‘hīc habeō. Magister respondet: ‘Mūrēnae ex librō recitā!’ Mūrēnae igitur librum Brūtus capit et illtus ex librō recitāre incipit. Male autem recitat et magister ita exclāmat: ‘Ō īgnāvē discipule, stultē semper omnia facis neque unquam studiōsē labōrās. Nōlī tam īgnāvus esse. Cēterī hūius ludī discipulī suōs semper habent librōs, tū autem nun- quam habēs tuum. Exemplum ab illīs cape! Tū semper illōrum in sellīs sedēs, illōrum librōs habere vīs. Venrī ad mē!” ō miserum Brūtum! Dum timidē surgit et ad mēnsam magistrī lentē appropinquat, inimīcī ēius spectāculum laetī spectant. “‘Properā!l’ inquit magister, et ferulam sūmit.

PāēNSUN.

A. Adiectīva scrībe ad haec adverbia: male, lentē, ini- mīcē, tranquillē, studiōsē.

B. Adverbia scrībe ad haec adiectīva: bonus, amīcus, īgnāvus, miser.

C. Contrāria serībe ad haec vocābula: bene, lentō, studiō- sus, laetus, semper.

D. Respondē: (i) sī fluvius lentus est, quōmodo fluit? (ii) SīŌceanus tranquillus est, quōmodo nauta Ōceanum trānsit ? (iīi) Sī sērō ad lūdum venīs, quōmodo ambulās? (iv) Quōmodo studiōsī puerī labōrant? (v) Quōmodo cum amīcō lūdis? (vi) Quōmodo contrā inimīcum pūgnās? (vii) Quālis puer īgnāvē labōrat? 25

(viii) Quālis puer male omnia facit? (ix) Quālēs agricolae agrōs bene colunt? (x) Quōmodo lūdōs spectās? E. Respondē: (ī) Cūius est haec camera? (iī) Cūius est hic lūdus? (iīī) Quōrum est hic campus? (iv) Quōrum patria est Britannia? Gallia? Germānia? (v) Cūius librum habēs? (vi) Cūius in sellā sedēs? (vii) Cūius ex librō recitās ? (viiij) Cuius stilō nunc scrībis? (ix) Cūius sella ante tuam sellam est? (x) Cūius sella post tuam est? (xi) Cūius sella prope tuam est? (xii) Quōrum sellās circum tuam vidēs? (xiii) Cūius in sellā Brūtus dormit? (xiv) Quōrum in sellīs cēterī puerī sedent? (xv) Cqūius ex librō Brīūtus recitat? (xvi) Quōrum ex librīs cēterī puerī recitant? (xvii) Quōrum librōs bonī puerī habent? (xviii) Cūius ad mēnsam Brūtus appropinquat?

F. Tū es Brūtus; nārrā fābulam dē tē.

TERTIA ET VīCĒNSIMA LāĒCTIō. Cāsus Datīvus. Camersa.

Puerī magistrō sententiās suās dant; magister senten- tiās corrigit et puerīs reddit; puerī eī grātiās agunt, omnēs praeter Brūtum; nam hic nūllās notās accipit et magistrō ita dīcit: ‘Cūr nūllās notās mihi dās? Cūr nūllae notae mihi sunt?’ Huīc magister ita respondet: ‘Quia multa in sententiīs tuīs vitia sunt, tibi nūllās notās dō. Hīs autem puerīs multās dō, quia hōrum in sententiīs pauca vitia sunt. Tū, Mārce, sententiās tuās nōbīs recitā!” Brūtus, ‘Ēheu,;’ sibi dīcit; Mārcus autem sententiās cēterīs puerīs recitat. Tum magister pulchrum librum ā mēnsā sūmit et puerīs mōnstrat et ‘Vōbis,

26

ō puerī, inquit, ‘semper praemia dō, sī bene pēnsa facitis. Hodiē Marcō praemium dō. Venī, Mārce, et hunc librum accipe!’ Laetus Mārcus librum ā magistrō accipit et ita eī exclāmat: ‘Māximās grātiās, ō magister, tibi agō.’

PāNsunm.

A. Dēclīnā: nota, magister, lūdus, deus, arma, praemium. B. Dēclīnā: ego, tū, sē, hic, ille, is. C. Respondē: (i) Cuī sententiās dās? (iī) Cuī sententiās tuās reddō? (iīi) Quibus magister sententiās puerōrum reddit? (iv) Quibus sententiās vestrās reddō? (v) Unde notās accipis? (vi) Cuī grātiās agis? (vii) Sī tibi stilum dō, cuī nunc stilus est? (viii) Sī magister tibi praemium dat, quid dīcis? (ix) sī tē interrogō, cuī respondēs? (x) Quālī puerō magister praemium dat? (xi) Quibus magister librum mōnstrat? (xii) Quibus magister notās dat? (xiii) Cuī Brūtus, ‘Eheu,’ dīcit? (xiv) Quibus Mārcus sententiās recitat? (xv) Unde notās accipit? D. Serībe in omnibus persōnīs: Ego magistrō librum meum mōnstrō.

QUuXrrA ET VīCāNSiIMA LāCrIō. Cāsus Ablātivus. (Quandō?) Diēs Puerī Britannī.

Puer Britannus prīmā hōrā ē lēctō surgit. Ex cubi- culō ad prandium dēscendit. Tum domō ad lūdum it. Ibi trēs vel quattuor hōrās labōrat. Prīmum linguam Gallicam discit, deinde Anglicam, postrēmō scientiam mathēmaticam. Tandem ē ludō exit et domum ad secundum prandium redit. ōnam hōram domī manet. Post prandium iterum ad lūdum venit. Decimā hōrā

27

in campum exit. Vesperī domum ad cēnam redit. Post cēnam pēnsum facit. Mox dormīre vult. Prīmā igitur vigiliā sē in lēctum iacit. Brevī sē somnō dat, et trēs vigiliās dormit. Prīmā hōrā gallus cantat; cum gallus cantat, puer nōn iam dormit; sed ē lēectō statim surgit; saepe etiam ante hanc hōram surgit, nam in lēctō manēre nōnvult. Cottīdiē māne surgit, merīdiē prandet, vesperī cēnat, noctū dormit.

PēNsvux.

A. Dēclīnā: nauta bonus, haec cēna, hoc vitium, ille puer. B. Respondē:

(i) Quandō ē lēctō surgis?

(iī) Quandō tē in lēctum iacis ?

(iiīī) Quandō tē somnō dās ?

(iv) Quandō prandēs?

(v) Quandō cēnās ?

(vi) Quandō linguam Latīnam discis? (vii) Quid māne discis ? (prīmō, deinde, postrēmo.) (viiī) Quis prīmā hōrā cantat?

(ix) Quandō tū cantās?

(x) Quid māne facis? Quid merīdiē? Quid noctū? C. Quid cottīdiē facis?

QuīNrA ETr VīCāNsIua Lā«crīō.

Tempus Praeteritum Imperfectum. PDiēs Puerī Rōmānī.

Puer Rōmānus prīmā hōrā ē lēctō surgēbat; deinde in oppidum ad lūdum ībat, ubi magister eum Latīnam linguam et Graecam linguam et scientiam mathēmaticam docēbat. Nōnnunquam puer īgnāvus erat; tum magister eum feriēbat, sed puer Rōmānus nunquam lacrimābat. Post lūdum domum redībat; merīdiē prandēbat. Post prandium in Campō Mārtiō ludēbat aut in silvīs agrīsque errābat. Silvae in summō clīvō erant, agrī in īmō.

28

Prīmā vigiliā post cēnam in lēctum sē iaciēbat somnō- que sē dabat.

Nōnnunquam etiam diē fēstō puer Rōmānus ōtium agēbat neque in lūdum ībat. Tum tōtus populus ad templa deōrum conveniēbat, virī fēminaeque aderant, puerī puellaeque cantābant et deōs laudābant. In templō dīs sacriflcābant et multās victimās caedēbant. Post sacrificium victimās sacrās edēbant.

Pēānxsum..

A. Dēclīnā tempus imperfectum: laudō, doceō, ludō, iaciō, feriō, eō, sum. B. Complē sententiās: e. g. Hodiē labōrō; herī l1abō- rābam. () Hodiē ad lūdum venīmus. (iī) Hodiē in hāc sellā sedēs. (iīī Hodiē Mārcus prīmā hōrā surgit. (iv) Hodiē domum redeō. (v) Hodiē ille in lēctō manet. (vi) Hodiernum pēnsum longum est. (vii) Hodiē tempus praesēns dēclīnātis. (viiī) Quid facitis hodiē, Ō puerī? (ix) Hodiē nōs in silvīs errāmus. (x) Hodiē puerī Latīnam discunt. C. Respondē: () Quandō puerī Rōmānī ōtium agēbant? (iī) Quō tōtus populus conveniēbat? (iiī) Quis aderat? Quis cantābat ? Quem puellae laudā- bant? (iv) Quot victimās Rōmānī caedēbant? (v) Quis eās edēbat? Quandō? (vi) Quem magister Rōmānus feriēbat?

SeXTA ET VīCĒNSIMA LāCTIō Tempus Futāūrum. ōtium Puerī Britannī.

Crās ōtium agēmus. Quō ībitis? Mārcus per agrōs silvāsque errābit, ibique multa vidēbit. In agrīs appā- 29

rēbunt taurī, vaccae, āgnī, asinī, equī. Taurōs autem vītābit Mārcus, quia saevī sunt, sed vaccae appropinquā- bunt diūque eum spectābunt. Āgnī eum fusient, quia timidī erunt, et in extrēmō agrō salient. Equī asinīque, sī Mārcus nōn clāmābit, appropinquābunt, quia cibum accipere volent. Sī cibum Mārcus habēbit, illīs dare poterit. Tum caelum obscūrum erit; Mārcus silvam intrāre nōlet. Sī autem silvam intrābit, quid ibi audiet? quid vidēbit ? Hoc, sī manēre volētis, posthāc ali- quandō vōbīs dīcam, cum alteram fābulam nārrābō. Mārcus tamen silvam nōn intrābit, sed ex agrīs exībit domumque redībit. Ibi cēnābit et in lēctum sē iaciet.

PēnNsvun. A. Dēclīnā tempus futūrum hōrum verbōrum: errō, habeō, dīcō, fugiō, saliō, redeō, possum, volō.

B. Complē sententiās XXvVB., e. g. Hodiē labōrō: crās labōrābō. C. Respondē: (i) Quis mox in ōceanō pugnābit ? (Britannī.) (iī) Quid aliquandō vōbīs nārrābō? (iīi) Quid erās in lūdō discētis? (iv) Quis vōs in lūdō crās docēbit? (v) Quandō tē in lēctum iaciēs? (vi) Quandō crās ad prandium dēscendēs? (vii) Volēsne crās bene labōrāre ? (viii) Quid aperiēs, cum cameram intrāre volēs? (ix) Quid sūmēs, cum scrībere volēs ? (x) Ubi errābis, cum ōtium agēs? (xi) Quis trāns Ōceanum crās ībit? (multī nautae.) (xiī) Quid aliquandō audiēs ?

SePTIMA ET VīCāNSIMA LēCTī. Cum—praepositiō. Cum— coniūnctiō. Pūgna. ōlim Rōmānus cum Hispānō Massiliam ībat: subitō

ex silvā duo Gallī exsiliunt eōsque longīs hastīs oppū- 80

gnant. Rōmānus et Hispānus statim gladiōs stringunt et dēfendere sē incipiunt. Alter Gallōrum Hispānum in fluvium propinquum hsistā trūdit; ille mortuus ad īmum fluvium cōnsīdit. Rōmānus, quia nunc sine sociō pūgnābat, ciroum sē spectābat: haud procul aberat parvus mūrus: hūc currit, sē post mūrum pōnit, Gallōs exspectat. Tum prīmus appropinquat, et, cum hastam trūdit, Rōmānus eam vītat et Gallum gladiō ferit. Statim ille mortuus cadit. Deinde alter Gallus, cum socium mortuum videt, tergum vertit. Rōmānus clāmat et sine morā super mūrum salit. Mox Gallum sinistrā capit et gladiō caedit. Ita sōlus ambōs Gallōs occīdere poterat.

Rōmānus Massiliam abit; Gallī autem alter cum alterō humī iacēbant et, sī nēmō illōs inveniet, semper ibi iacēbunt.

PēNsvux. A. Dēclīnā in tempore praesentī: capiō, inveniō;

in tempore futūrō: exspectō, oceīdō; in tempore imperfectō: iaceō, absum.

B. Respondē:

(i) Quōcum ad lūdum venīs? (iī) Quot cum amīcīs herī lūdēbās ? (iii) Quot cum magistrīs erās labōrābis? (iv) Quot puerī tēcum in camerā adsunt? (v) Cum pilā lūdis, quōcum lūdis? (vi) Uter sine sociō erat, Gallus an Rōmānus?

C. Respondē per coniūnctiōnem cum: e. g. Cum cēnō, ad mēnsam sedeō.

() Quandō ad mēnsam sedēs ? (iī) Quandō ad tabulam stās ? (scrībere.) (iī Quandō 6Salvē, magister l dīcēs ? (intrāre.) (iv) Quandō silēbis ? (respōnsum nescīre.) (v) Quandō in silvīs errātis ? (ōtium agere.) (vi) Quandō dormīe ? (in lēctō iacēre.)

D. Tū es Rōmānus; dēscrībe pūgnam. 31

DvuopbērsīaāNsmua Lēcriō. Tempus Perfectum. vīta Puerī Britannī.

Gāius duodecim annōs nātus est. Nōndum longam vītam vīxit, sed tamen multa vīdit et audīvit; multa cōgitāvit et didicit; multa bene et pauca, ut spērō, male fēcit. Multōs annōs lūsit, paucōs annōs labōrāvit. Magistrī eum legere et scrībere docuērunt. Multōs iam librōs lēgit, multās fābulās audīvit; nunc igitur linguam Anglicam bene recitat et bene dīcit. Multa pēnsa serīpsit et nōnnūllas epistulās; fābulamne etiam serīpsit? Iam Gallicam linguam discere incēpit; ad Galliam igitur mox īre et pulchra oppida Gallōrum spectāre poterit. Saepe cum amīcīs cucurrit, pilam iēcit, per silvās errāvit; nunc igitur validus est et rōbustus.

Vōsne, O puerī, etiam haec fēcistis ? Lēgistisne et scrīpsistis ? Vidistisne multa et audīvistis? Lusistisne et labōrāvistis ? ‘Ita, nōs etiam haec omnia fēcimus; inter nōs cucurrimus, pilam iēcimus, per silvās errā- vimus.” Tu, Quīnte, silēs; nōnne tū etiam haec fēcistī? An semper tantum labōrāvistī? ‘Ego etiam, magister, haec et alia fēcī; in fluviō enim saepe ante prandium natāvī; aliīne puerī in fluviō natāvērunt? Ad lūdum etiam cottīdiē adfur; multī autem puerī saepe āfuērunt.’ Quīntus praemium accipiet.

PēĒNsUNM.

A. Dēclīnā tempus perfectum: natō. B. Scrībe prīmam persōnam, singulārem et plūrālem, temporis perfectī: labōrō, doceō, dīcō, audiō, eō, faciō, absum: et secundam persōnam: cōgitō, vīvō, videō, discō, currō, addō, adsum, trānseō. C. Respondē: (i) Ivistīne hōc annō ad theātrum? (i) Trānsiistīne unquam Ōceanum? (iīi]) Quotiēs hōc annō in lūdō nōn adfuisti? 32

(iv) Quīntamne et trīgēnsimam lēctiōnem iam lēgistis? (v) Quis agrum colere didicit ? (agricolae.) (vi) Quis pēnsum fēcit ? (nōs omnēs.) (vii) Validus nunc es; quid anteā fēcistī? (viiī) Sententia scrīpta est; quid fēcistī? (ix) Iānua clausa est, fenestra aperta; quid fēcit aliquis? (x) Pēnsum recitāre bene scīs; quid fēcistī? (xi) Stilum teneō; quid fēcī? (xii) Stilus nunc in mēnsā iacet; quid fēcī? (xiiī) Nunc humī iacet; quid fēcī? (xiv) Pēnsa vestra corrēcta sunt; quid magister fēcit?

D. Quid iam in lūdō fēcistī? Quid extrā lūdum?

Ōxbēā»r§īcēNsrua Lācriō. Tempus Praeteritum et Supīnum. Britannia victa.

Iūlius Caesar ad Britanniam vēnit, quod Britannōs vincere et nostram patriam imperiō Rōmānō addere volēbat. Britannī ad ōram dēscendērunt Rōmānōs spectātum. Capillī eīs longī erant et flāvī, bracchia caerulea; neque multa vestīmenta gerēbant. Rōmānī autem contrā barbarōs inimīcē adīre incēpērunt; illī igitur domum fūgērunt, quia arma sēcum nōn habēbant. Iacula gladiōs clipeōs sūmpsērunt et ad pūgnam rediērunt. Diū patriam dēfendērunt, sed Caesar eōs tandem vīcit. Rēgulus igitur Britannōrum ad Rōmānōs pācem petr- tum vēnit. Tum Iaulius Caesar ad ītaliam rediit et victōriam populō Rōmānō ita nārrāvit: ‘Ad novam īnsulam Ōceanum trānsir; Britannia vocātur. Bona est terra Britannōrum; hanc terram cēpī. vValidī sunt bar- barī et bene pūgnant; hōs vīcī. Spectāte, O Rōmānrn, meōs captīvōs; hī erunt vestrī servī; vestra erit hōrum terra. Vēnī, vīdī, vīcī.’

1216-1 38 c

PāĒNSsUNM.

A. Scrībe Partēs Prīncipālēs hōrum verbōrum: spectō, doceō, petō, aperiō. B. Respondē: (i) Quō cōnsiliō ad lēctum 1s? (iī) Quō cōnsiliō ad mēnsam īs? (iiī) Quō cōnsiliō in campum īs? (iv) Cūr Iūlius ad Britanniam vēnit? (v) Quō cōnsiliō Britannī ad ōram dēscendērunt? (vi) Dēscrībe antīquōs Britannōs. (viijy Cūr Britannī domum fūgērunt? (viii) Quid sūmpsērunt? (ix) Cūius erat victōria? (x) Quō cōnsiliō rēgulus ad Iūlium īvit? (xi) Cuī Iūlius victōriam nārrāvit? (xii) Quibus verbīs victōriam nārrāvit? C. Tū es antiquus Britannus: fābulam nārā.

Irerārī.

Respondē ad haec interrogāta in plūrālī etiam numerō, cum poteris.

i. Stāsne an sedēs? Recitāsne an scrībis? Silēsne annōn ? Potesne Latīnam linguam intellegere ? Equumne habēs ? Inimīcōsne amās?

iī. Quid māne facis? tertiā hōrā? merīdiē ? vesperī? prīmā vigiliā ? noctū? linguā? dextrā? oculīs? pūgnīs? stilō ? in lūdō? in campō? Quid agricola facit? disci- pulus ? magister? nauta? mūrus? fluvius? columnae? gallus? Quid Caesar fēcit ? rēgulus Britannōrum ? agri- cola fīliusque? alter Gallōrum?

iīi. Quid est Graecia? Sicilia? ante tē? in dextrā tuā? in camerā? circum īnsulam? circum cameram? in castrīs? circum castra? in vāgīnā? ante templum? in mediā aquā? in mēnsā?

Quae arma Rōmānī gerēbant ? tēla? Quae membra habēmus ? Quae animālia in agrīs sunt?

iv. Quis docet? discit? agrum colit ? ōceanum trānsit? in templō habitat ? pūgnīs pūgnat? stilum nunc tenet? māne cantat ? gladiō iaculōque hastāque pūgnābat?

34

clipeum gerēbat? in Campō Martiō lūdēbat ? Massiliam cum Rōmānō ībat ? in Galliā habitābat ? fīlium Rōmam dūxit ? Britanniam vīcit?

Quae īnsula prope Corsicam est? Quae terra est nostra patria? Quae terra Rōmāna provincia erat? Quae via in Latium dūcēbat?

v. Quālis (vel quāle? vel quantus? etc.) est Britannia? camera, crēta, Italia, iānua, pila, columnae templī, gladius, agricola, clipeus, fluvius, clīvus, campus, mūrus, Britan- nōrum capillī, liber, ager, puer, magister, templum, forum, oppidum, scūtum, iaculum, aedificium, tabernāculum, castra?

vi. Quot sunt litterae in vocābulō tabernāculōrum? lītterae in pāginā ? lītterae in tōtō librō? discipulī in lūdō ? discipulī in camerā nostrā? hōrae in diē ? vigiliae in nocte ? aedificia in oppidō? iānuae, fenestrae, sellae in camerā ? viae in oppidō nostrō? tabernācula in castrīs?

vii. In vocābulō Rōmūnōrum quota līttera est r, o, m, a, n, u? Quota est haec pāgina ? haec lēctiō? hoc in- terrogātum?

viii. Quem magister docet ? agricola Rōmam dūxit? alter Gallōrum in fluvium trūsit? Iūlius Caesar vīcit? Ante tē in camerā vidēs? post tē? in agrīs? in Oceanō?

Quam īnsulam prope Italiam vidēes ? Quās terrās circum Helvētiam?

ix. Quid nunc serībis? tenēs? ante tē spectās ? in mūrīs vidēs? circum īnsulam? circum cameram? in castrīs ? circum castra? ante templum? in mediā aquā? in mēnsā? aperuistī? clausistī? didicistī? Mārcus in agrīs vīdit? equīs dedit ?

x. Quālem (vel quāle ? vel quantum? etc.) patriam habēs ? cameram, linguam, sellam, tabellam, lūdum, campum, lēctum, stilum, librum, magistrum, nāsum, oculōs, capillōs, amīcōs ? crētam magister habet ? clipeum Gallus gerēbat? columnās ante templum vidēs ? castra Romānī habēbant ? bracchia Britannī habēbant?

x. Quot stilōs habēs? librōs, magistrōs, bracchia, linguās, oculōs, capillōs, nāsōs, amīcōs ? tabulās camera tua habet? iānuās, fenestrās, pīctūrās, sellās, mēnsās, mūrōs? ad terrās īvistī? per viās ad lūdum īs? cum amīcīs? stilīs

3ō c 2

scrībis ? oculīs vidēs? in camerīs cottidiē labōrās ? re- spōnsa iam scrīpsistr?

xi. Cūius (vel quōrum?ī) est hic liber ? haec camera? hic lūdus ? templum ? stilō nune scrībis? in sellā sedēs? ante sellam sedēs? post sellam sedēs? sellae circum tē sunt? in campō lūdis? in camerā labōrās ? patria est Britannia ? prōvincia erat Gallia ? in agrīs Rōmānī agri- colae labōrābant ? scūta oblonga erant? clipeī rotundī erant?

xii. Cuī (vel quibus?) pēnsum dās? magister pēnsum reddit? notās dat ? grātiās agis ? respondēs, sī amīcus tē salūtat ? est hic liber? tuus stilus?

xiii. Quō Mārcus prīmā hōrā ībat ? merīdiē redībat? tū vesperī redīs? noctū tē iacis? Via Sacra dūcēbat? Gallus Hispānum trūsit ? Britannī fūgērunt? Caesar captīvōs dūxit ? fluvius fluit?

xiv. Ubi sunt agrī?ē silvae, oppida, nautae, Germānī, arma, discipulī, Gallia, Helvētia, stilus, magister sedet, agricola labōrat ? Mārcus errat ? tū natāvistī? Britannī contrā Rōmānōs pūgnāvērunt? Rōmānus contrā duōs Gallōs sē dēfendēbat ? Rōmānī puerī virīque lūdēbant?

xv. Unde post prandium exīs? ante prandium dē- scendis ? prīmā hōrā surgis? via dūcit? fluvius fluit? nautae domum redeunt ? Iūlius Caesar rediit? Mārcus noctū rediit?

xvi. Quandō ē lēctō salīs ? prandēs? cēnās? ad lūdum īs ? Latīnam linguam discis? domum redīs? lūdis? pēnsum facis ? tē somnō dās?

xvii. Quamdiū cottīidiē labōrās ? Gallicam linguam cottīdiē discis ? Latīnam didicistī? Britannī pūgnā- vērunt ? Quot annōs nātus es ? Quam longē tū nunc ā iānuā abes ? Iānua ā fenestrā abest? Rōma ā Bitri- tanniā abest? Quamdiū agricola fīliusque Rōmae mān- sērunt?

xviii. Quō īnstrūmentō (vel tēlō vel membrō) in pāginā scrībis ? librum legis ? fābulam recitās ? pūgnās ? magi- ster Rōmānus īgnāvum discipulum feriēbat? QGtallī sē dēfendēbant? Rōmānus scūtum gerēbat? Rōmānus inimīeum oppūgnābat? Utrō pūgnō oppūgnās ? utrō tē dēfendis?

86

xix. Quōcum ad lūdum hodiē vēnistī? in ludō labōrās? in campō lūdis ? domī labōrās ? Rōmānus contrā Gallōs pūgnāvit ? agricola Rōmam īvit ?

xx. Quōmodo fluvius fluit ? tū amīcō dīcis? labōrās? Orbilius exclāmāvit ? Brūtus pēnsa faciēbat ? domum currēbat et ad lūdum ambulābat ? inimīcī Brūtī illud miserum spectāculum spectābant ? vocātur locus ubi labōrās ? locus ubi lūdis ? locus ubi multa tabernācula sunt?

TrīaĒNsiua Lācriō. III Dēclīnātiō. Vīlla Cornēliāna.

Gāius Cornēlius Scīpiō in hāc vīllā habitat. Uxor Ceornelī est Semprōnia. Hī duōs fīliōs et duās fīliās habent. Duōbus fīliīs nōmina sunt Mārcus et Titus; hic duōs annōs nātus est, ille duodecim annōs. Fīliae ambae, Cornēlias, nōmen patris habent. Fīliī sunt frātrēs Cornēliārum; hae sunt sorōrēs Mārcī et Titī. Quattuor omnēs Scīpiōnem patrem, Semprōniam mātrem vocant.

Cornēlius saepe contrā barbarōs pūgnāvit; mīles fuit. Multōs miīlitēs in bellō dūcēbat; dux erat multōrum mīlitum. Hōc autem tempore Rōmānī pācem habent. Domiī igitur Cornēlius cum familiā manet.

Mārcus etiam, cum nōn iam puer erit, in capite galeam nitidam mīles geret; Rōmānae legiōnis dux erit. Iam multum sē exercuit; validum igitur corpus habet; cum vir erit, bene pūgnāre poterit. Iam multum cucurrit; valida igitur crūra et validōs pedēs habet - mīlitēs Rōmānōs contrā barbarōs cito dūcet.

PāNSUNM.

A. Dēclīnā: Scīpiō, pater, mīles, nōmen.

B. Scrībe Nōminātīvum et Genetīvum Cāsūs Singulāris Numerī et Genus: uxor, frāter, soror, māter, dux. pāx, tempus, caput, legiō, corpus, crūs, pēs.

tXi

C. Responde:

(i) Quot patrēs, frātrēs, sorōrēs, mātrēs habēs? (iī) Quot nōmina habēs? (iii) Quot nōmina Rōmānus habēbat? Serībe exemplum. (iv) Quot nōmina Rōmāna habēbat? Serībe exemplum. (v) Quis patriam dēfendit in terrā? et in Ōceanō? (vi) Quot erūra, corpora, pedēs, capita habēs? (vii) Ubi mi1litēs galeam gerunt? (viiij) Sī tū multum cucurristī, quālia crūra habēs? (ix) Sī multum saluistī, quālēs pedēs habēs? (x) Sī tē multum exercuistī, quāle corpus habēs? (xi) Quandō mīlitēs nōn pūgnant? (xii) Quot mīlitēs in ūnā legiōne erant? (xiiī) Contrā quōs Cornēlius mīlitēs Rōmānōs dūcēbat? (xiv) Quōmodo vocātur fīlia Māreī Tullī Cicerōnis? (xv) Quōmodo pater Semprōniae vocātur?

D. Dēscrībe familiam Rōmānam.

Ōnxa Ēr Txīaēnsma Lācriō. III Declinātiō. Horātius pontem dēfendit.

Mārcus multa iam didicit dē clārīs antīquōrum Rō- mānōrum proeliīs; hanc dē Horātiō fābulam māximē amat.

Ētruscr, gēns valida, prope montēs Āppennīnōs habits- bant; inter eōs et urbem Rōmam flūmen Tiberis fluēbat. ōlim Porsenna, rēx huius gentis, bellum contrā Rōmānōs gerēbat et ad pontem Sublicium māgnō āgmine ad- vēnit. Cīvēs Rōmānī ad arcem, altam partem urbis, fūgērunt, sed pontem nōn frēgērunt. Nisi quis pontem franget, hostēs flūmen trānsīre portamque urbis oppū- gnāre poterunt. Quis nunc ex arce dēscendere vult? Trēs ducēs hoce prō patriā fācere volunt. Horātiusōccles, Spurius Lartius, Titus Herminius ad portam dēcurrērunt et contrā tōtum hostium āgmen pontem dēfendere in- cēpērunt. Hostēs eōs oppūgnant; illī diū resistunt.

38

Intereā aliī mīlitēs Rōmānī partem pontis frangunt. Pōns adhūc stābat, cum Horātius duōs sociōs intrā moenia dīmīsit. Sōlus in angustō ponte contrā tria mīlia hostium pūgnābat. Subitō clāmōrem audīvit; cīvēs enim, proeliī spectātōrēs, clāmāvērunt: ‘Frāctus est pōns l! Dēsilī nunc, Horātī!” Ille dē extrēmō ponte in medium flūmen dēsiluit et ad moenia natāvit. Ibi multī cīvēs ducem ex aquā fūnibus trāxērunt. Hōc modō Horātius urbem servāvit.

Pānsun.

A. Dēclīnā: gēns, urbs, cīvis, rēx, flūmen.

B. Scrībe Partēs Prīncipālēs: amō, frangō, dīmittō, trahō.

C. Scrībe Nōminātivum et Genetīvum Cāsūs Singulāris Numerī et Genus: mōns, pōns, āgmen, arx, pars, hostis, moenia, spectātor, clāmor, fūnis.

D. Respondē:

() Quandō cīvis erat Rōmānus ? Quandō mīles? (īī) Quō omnēs cīvēs fūgērunt? (iiī) Quis ex arce dēscendere voluit? (iv) Nārrā aliquid dē Porsennā. (v) Quis nunc rēx est Britannōrum? (vi) Quā viā hostēs flūmen trānsīre volēbant ? (vii) Quō Horātius sociōs suōs dīmīsit ? (viiī) Quō īnstrūmentō cīvēs ducem ex aquā trāxērunt? (ix) Cīvisne est pater tuus an mīles? (x) Sī quis mīlitēs dūcit, quōmodo vocātur? (xi) Sī quis populum regit, quōmodo vocātur? (xiī) Nārrā aliquid dē Etruscīs. (xiii) Quae proelia Cornēlius Māreō nārrābat ? (xiv) Sī mūrus validus urbem dēfendit, quōmodo vocātur? (xv) Agricola et fīlius ēius lūdōs spectant; quōmodo vocantur?

E. Tū es Horātius; nārrā fābulam. 89

ALrēERA ET TFNīeāNsiMA LāCTriō. Prōnōmen Relātīvum. Nāvis.

Cornēlius Mārcum, quī nāvēs vidēre volēebat, ōstium dūxit. In rīpā Tiberis stant, et mare caeruleum ante oculōs eōrum iacet. Eō tempore, quō adveniunt, nāvis ad ōstium Tiberis ā dextrā appropinquat. Rēmigēs in trānstrīs sedent, quia ventus adversus est, nāvem- que lentē prōpellunt. Magister nāvis, quem in prōrā Mārcus videt, rēmigibus nautīsque iussa dat. Guber- nātor, quī in puppī stat, gubernāculum vertit, et nāvis flamen intrat. Nunc secundus est ventus; nautae igitur rēmōs pōnunt et vēla in mālum fūnibus ērigunt. Ventus vēla implet, et nāvis cito it. Tum Mārcus dē nāve, quae iam eum praeterībat, multa rogāre incēpit; cuī pater omnia ita exposuit:

Prōra est ea pars nāvis quam 3ā fronte vidēs.

Rōstrum est ea pars prōrae quae mare secat.

Puppis est ea pars nāvis in quā stat gubernātor.

Gubernātor est is quem in puppī vidēmus.

Gubernāculum est id quō ille nāvem gubernat.

Rēmigēs sunt nautae quī in trānstrīs sedent.

Rēmī sunt ea quibus rēmigant.

Msālus est id cuī fūnēs vēla coniungunt.

Vsēla sunt ea quae ventus implet. ;

Ventus, quī vēla implet, secundus est.

Trānstra sunt sellae ubi rēmigēs sedent.

Massilia est oppidum unde nāvis exiit.

ōstium est oppidum quō navis adit.

Deinde Mārcus, nōndum contentus, rogat: ‘Cūius est nāvis ?’ ‘Is, cūius nāvis est, magister vocātur, sed nōmen ēius īgnōrō.’ Tum Mārcus, ‘Ego,’ inquit, ‘magi- ster nāvis erō.’

40

PāNsUM

A. Dēclīnā: is, ea, id; quī, quae, quod.

B. Respondē:

(i) Quōmodo vocātur is quī agrum colit? is quī discit? is quī pūgnat? id quō scrībis ? id quod scrībis? id quō rēmēx rēmigat ? pōns quem Horātius dē- fendēbat ? ventus quī vēla nōn implet ? pars urbis quō cīvēs fūgērunt ? ea quae fīliōs habet?

(iī Quōmodo vocantur membra quibus pūgnās? tēla quae Rōmanī iaciēbant ? sellae ubi rēmigēs sedent? eī quī pontem cum Horātiō dēfendēbant ? hostēs contrā quōs pūgnābant ? eī quī dūcunt? eae quae frātrēs habent? ea quae agricola et fīlius ēius spectābant ?

C. Explicā haec vocābula: nauta, mīles, agricolae, magi- ster, fīlius, pater, puerī, pōns, arx, hostis, amīcus, castra, stilus, scūtum, gladius, galeae, crūra, sella, Massilia, fūnēs, prōra, rēmēx, magistrī nāvium, trānstrum, gubernātor, dux.

TEĒrTIA ET TNīGēNSIMA LēāCTIīō. Adiectiva III Dcclinatiōnis. Mārcus Rūra Cornēlī dēscrībit.

Pater meus est dīves; nam multōs et fertilēs agrōs et innumerās pecudēs habet. Herī ōtium agēbam et post prandium per rūra nostra errātam. Domō exībam, cum duae columbae dē tēctō dēvolāvērunt et in meīs umerīs cōnsēdērunt. Gallī et gallīnae circum pedēs meōs currēbant, quibus omnibus cibum dedī Rapācēs sunt hae avēs; semper enim, dum huc iliūc lentē errant, rōstra in humum trūdunt et cibum petunt; sī alia cibum invenit, aliae statim occurrunt et dē cibō pūgnant. ūtilēs autem sunt, quod ōva et dulcem cer- nem nōbīs dant. Animālia tamen quae nōn fldēlia sunt nōn amō; nisi enim frūmentum mēcum habeō, gallīnae

41

mē vītant neque, cum eās vocō, veniunt. Canem autem meum amō, quia fidēlis est et, cum per rūra nostra ambulō, ssmper mēcum venit; neque avēs occīdere vult, docile enim animal est, et gallīnās nōn occldere saepe eum docuī. Nōvistīne canis meī nōmen ? Rūfum eum vocō, quia rubram habet pellem.

PāNsun. A. Dēclīnā: agricola dīves, ager fertilis, carō dulcis, avis rapāx.

B. Scrībe Partēs Prīncipālēs: prōpellō, ērigō, praetereō, secō, gubernō, coniungō, volō, occurrō.

C. Respondē: (ī) Quis hanc fābulam nārrat? (iī) Quod animal docile est? (iīi) Quae carō dulcis est? (iv) Quae avis rapāx est? (v) Quōmodo gallīnae ūtilēs sunt? (vi) Quae animālia nōn fidēlia sunt? (vii) Quālēs sunt eī quī multōs agrōs habent? (viiij) Quālis est is quī amīcum semper amat? (ix) Scrībe ea nōmina animālium quae nōvistī. (x) Quae ex hīs animālibus docilia sunt? (xi) Quae nōbīs ūtilia sunt? (xiī) Quōmodo equus nōbīs ūtilis est? (xiii) Quid in camerā nostrā ūtile est? (xiv) Quālēs agrī nōbīs ūtilēs sunt? (xv) Explicā vocābula: dīves, docilis, fidēlis, avis, gallus. D. Taū ipse, Ō discipule, per rūs errāvistī. Quae animālia vīdistī? Scrībe decem līneās.

QUāXRTA ET TFNīGĒNsIMA LāCTī. Adiectīvxa III Dēclinātiōnis. Rūra Cornēlī. Deinde ego et canis per rūra īvimus, ubi servī nostrī

labōrābant. Arātor agrum arābat; arātrum trahēbant 42

duo bovēs, quōrum colla iugō coniūncta erant. In proximō agrō pāstōrem vīdimus. Senex pauper est et plērumque sōlus sedet; itaque carmina et trīstia et dulcia sibi ovibusque cantat. Circum pāstōrem grēx ovium lentē errābat. Parvī āgnī procul ā mātribus saliē- bant, quae trīstī vōce eōs vocābant; sed canis noster, animal sagāx, eōs ad mātrēs mox redēgit. Alium agrum intrābam, cum taurus ingēns in mē incurrere incēpit. Semper saevus est hic taurus; ego igitur cum cane, quī nōn audāx est, sī taurum prope sē videt, domum fūgī.

Ecce, trēs suēs in hortum errāvērunt! Māgnīs clāmō- ribus eās expellere volēbam, sed difficile est suēs docēre; hae saltem id quod imperābam facere nōlēbant. Bacu- lum igitur sine morā sūmpsī et cum cane illa stulta animālia ex hortō expulī.

PĒNsvux.

A. Dēclīnā: senex, canis audāx, taurus ingēns, carmen trīste, trēs suēs, sagāx animal, bōs docilis.

B. Explicā per clausulam relātīvam: arātor, arātrum, iugum, pāstor, carmen, pauper, canis, bovēs, senex.

C. Respondē:

(i) Quae animālia sagācia sunt? Quae stulta? (iī) Quandō nōn audācēs sumus? (iiī) Quis ovēs agēbat ? Quis āgnōs redēgit ? (iv) Quāle carmen pāstor cantābat? (v) Quālēs hominēs sunt pāstōrēs? (vi) Quōmodo Mārcus suēs expellere volēbat? Quōmodo ovēs āgnōs vocābant? (vii) Estne facile an difficile asinum docēre ? equum docēre ? (viiī) Quālia carmina tū amās? (ix) Cūr pāstor semper cantat ? (x) Quā viā suēs īre semper volunt? (xi) Cūr canis domum fūgit ? (xiij) Quandō Mārcus timidus fuit ? Quandō audāx? (xiīi) Estne hoc pēnsum facile?

48

QuīNrA ET TRrīaēNsiua Lācriō. IV Dēclināūtiō. Iter Hannibalis.

Gāius Cornēlius Scīpiō duōbus cum fīliīs sub porticū umbrōsā sedēbat. Mārcus eī dīxit: ‘Nārrā nōbīs, pater, fābulam dē Hannibale illō quem avus noster vīcit.’ “‘Sānē! nōn tamen dē victōriā Scīpiōnis, sed dē māgnō itinere quod Hannibal trāns Alpēs fēcit, hodiē vōbīs nārrābō.

‘Poenī māgnam et pulchram urbem in Āfricā incolē- bant, quae Carthāgō vocābātur. DuxPoenōrum, Hannibal, vir fortis et prūdēns, Rōmam capere volēbat. Ingentī igitur cum exercitū in ītaliam invādere cōnstituit. In hōc exercitū erant peditēs et equitēs et iaculātōrēs et elephantī]. Ex portū Carthāginis ad ītaliam tantum exercitum vehere nāvēs nōn poterant; parvae enim tum erant. Hannibal igitur exercitum per Hispāniam et Galliam dūcere cōnstituit. Nunquam anteā tantus ex- ercitus tam longam iter fēcit! Hibērum flūmen montēs- que Pȳrēnaeōs trānsiit. Per Galliam longum iter fēcit. Difficile erat Rhodanum trānsīre, quia gentēs Gallōrum īnfestae erant:’

PāNSun.

A. Dēclīnā: porticus umbrōsa, exercitus māgnus, iter longum, vir fortis et prūdēns. B. Explicā per clausulam relātīvam: porticus, portus, porta, pedes, eques, iaculātor, hostīlis, fortis. C. Respondē: (i) Ubi Poenī habitābant? (iī) Quālis urbs erat Carthāgō? (iiī) Quālī in urbe habitās? (iv) Quā in parte urbis nāvēs manent? (v) ūnde nāvēs in mare exeunt? (vi) Cūr Hannibal mare trānsīre cōnstituit? (vii) Quid Hannibal facere cōnstituit? (viiij) Ubi Cornēlius hanc fābulam nārrābat? 44

(ix) Cūr ibi sedēbat? (x) Quōmodo vocātur pater patris? (xi) Quōmodo vocātur is quī iacula cōnicit? (xiī) Quōmodo vocantur eī quī pedibus eunt? (xiiī) Quōmodo vocātur mīles quem equus vehit? (xiv) Quāle animal est elephās? equus? asinus?

D. Dēscrībe (i) exercitum Hannibalis; (ii) iter Hanni- balis; (iii) Hannibalem.

SEXTA ET TFRīGāNSIMA LāCTIō. Adverbia. Iter Hannibalis.

‘Hannibal autem vir fortis et prūdēns erat; nam omnia perīcula, quae vītāre poterat, prūdenter vītābat; sī tamen vītāre nōn poterat, iīipse prīmus in perīculum fortiter ībat. Tandem ad īmās Alpēs pervēnit; ibi Gallus quīdam eī saltum mōnstravit. Via per montēs inīqua erat et angusta; ascēnsus igitur erat difficilis.’

Mārcus patrem rogāvit: ‘Potestne elephās, tam grave animal, montem ascendere?’

‘Ita, mī fīlī; elephas docilis est et sagāciter facit id quod magister imperat; hī saltem elephantī cum cēterō exercitū nōn sine māgnō labōre ascendērunt.’

Tum Mārcus ‘Nōn celeriter,’ inquit, ‘mī pater, ele- phantī currere possunt.” Cornēlius autem ‘Immō vērō celeriter,’ inquit, ‘in campō et per silvās elephantī cur- runt; sed in montibus lentē et prūdenter eunt. Hannibal etiam in Alpibus prūdenter ībat, quia gentēs barbarōrum quae ibi habitābant saepe eum audācter oppūgnābant. Aliquando ingentia saxa dē summīs montibus in exer- citum dēvolvere incēpērunt; sagittāriī statim arcūs sūmpsērunt et sagittās in hostēs mīsērunt; sed hī post māgna saxa latēbant neque iterum sē audācter ostendē- bant.’

45

PēNSux.

A. Ex hīs adiectīvīs fac adverbia: fortis, prūdēns, sagāx, audāx, celer, ūtilis, rapāx, bonus, malus, lentus, rapidus.

B. Dēclīnā: animal grave, gēns hostīlis, ascēnsus difficilis, summus mōns.

O. Serībe Partēs Prīncipālēs: habitō, invādō, cōnstituō, vehō, dūcō, trānseō, faciō, vītō, ascendō, imperō, currō, oppūgnō, dēvolvō, incipiō, mittō, sūmō, ostendō.

D. Explicā per clausulam relātīvam: sagitta, arcus, sagittārius, sagittāriī, saltus, magister elephantī, prūdēns, fortis.

E. Quōmodo barbarī, quī in Alpibus habitābant, exer- citaum Hannibalis oppūgnābant ? Scrībe decem līneās.

SEPTIMA ET TN8īGāNsiMA LāCTIō. V D”~ēclīnātiō. Iter Hannibalis.

‘Rem difficilem Poenī faciēbant. Via enim nōn inīqua modo, sed rupta etiam in multīs locīs erat. Ibi neque elephantī neque equī neque asinī, nē hominēs quidem gradum facere poterant.’

Mārcus ‘Dē asinīs, inquit, nihil, ō mī pater, dīxistr Erantne asinī etiam in exercitū Hannibalis? “FĒrant in exercitū asinī, quī onera vehēbant. Nēmō, ut dīxī, gradum facere poterat, ubi via rupta erat. Tum peditēs et iaculātōrēs genibus manibusque saxa ascendērunt, deinde animālia trāns locum difficilem fūnibus trāxērunt. Itaque tōtum āgmen iterum in tūtam viam pervēnit. Hīc nivēs altae in monte iacēbant, illīc glaciēs; neque exercitus prōcēdere poterat, antequam peditēs viam per nivēs glaciemque fēcērunt.

‘Novem diēs Poenī Alpēs ascendēbant; decimō diē ad summum saltum pervēnērunt. Tum Hannibal omnēs

46

mīlitēs convocāvit et tālia eīs dīxit: “Prīmus nōs exer- citus Alpēs trānsiimus; dēscēnsus adhūc nōs manet; haec rēs certē facilis erit nōbīs quī tam novam et difficilem rem fecimus; quīnque diēbus in campīs ītaliae stābimus; fortēs este ! dēscendite!”’

PēNSsUN.

A. Dēclīnā: rēs difficilis, ūnus diēs, duo diēōs, genū, dextra manus, nix alta. B. Explicā per clausulam relātīvam: gradus, onus, genua, manūs, pedēs, nix, rēs difficilis, fūnis. C. Respondē: (i) Quot diēs Hannibal ascendēbat? Quot diēbus ad summās Alpēs pervēnit ? Quotō diē illūc pervēnit? (iī) Quibus membrīs Poenī saxa ascendēbant? (iīi) Ubi nē hominēs quidem gradum faciēbant? (iv) Cūr sagittāriī nōn multōs hostēs occīdere potuērunt? (v) Unde barbarī saxa dēvolvēbant ? Quālia saxa? (vi) Quālēs erant barbarī? (vii) Postquam dux miīlitēs convocāvit, quālēs sunt mīlitēs ? (viiī) Quid dux mīlitibus imperāvit? ix) Quae tēla sagittāriī mittunt? (x) Quō īnstrūmentō mīlitēs animālia trāxērunt ? Trāns quālem locum? (xi) Quid in monte iacēbat? Quāle erat? (xii) Quot pedēs alta nix aliquandō in Britanniā iacet? (xiiij) Vidistīne unquam in flūmine glaciem? (xiv) Quālia onera asinī vehēbant? (xv) Quae erant haec onera? D. Quōmodo exercitus Hannibalis viam ruptam trānsiit? Scrībe decem līneās.

DvuobāquabrXcēĒnssiMa Lēcriō. Comparāti.

Iter Hannibalis.

Longa erat fābula, et proximō diē Cornēlius dē itinere Hannibalis nārrāre perrēxit:

‘Dēscēnsus Alpium difficilior erat quam ascēnsus. In 47

campō peditēs lentiōrēs sunt quam equitēs; sed dum dē summīs montibus exercitus Hannibalis dēscendit, peditēs celeriōrēs fuērunt quam equitēs; elephantī ex omnibus lentissimī erant. Interdum elephantī in locīs superiōribus diū manēbant neque in loca īnferiōra dēscendere volēbant; via enim quae ūltrā Alpēs inīqua et perīculōsa erat, citrā inīquior erat et perīculōsior; neque elephantī, animālia ex omnibus gravissima, facile ascendere aut dēscendere poterant. Tandem miīlitēs campōs fertilēs ītaliae īnfrā vīdērunt; statim fortiōrēs illīs fuērunt animī; longissimī enim itineris aderat fīnis.

‘Decem diēbus ad summās Alpēs pervēnērunt; pauciō- ribus diēbus ad campum dēscendērunt. Postquam autem Rōmānī dē hāc tam difficilī rē audīvērunt, clāmāre incēpērunt: ‘“Quis nunc nōs servāre potest? Nōnne Hannibal fortior et prūdentior est quam omnēs nostrī imperātōrēs ? Difficillimam hanc rem fēcit; multō facilius erit nostram urbem capere.” At post iter multō minor erat exercitus Poenōrum, quī anteā māior erat quam Rōmānus.’

Tum Mārcus ‘Cēpitne,’ inquit, ‘Hannibal Rōnam?’ Cuī pater respondit: ‘Num hoc rogās, mī fīlī, tū quī Rōmānus puer es?’

PēānNsvun.

A. Scrībe gradūs comparātīvum et superlātīvum hōrum adiectīvōrum: lentus, inīquus, perīculōsus, fortis, paucī, prūdēns, facilis, difficilis, celer, longus, gravis.

B. Comparā:

() Hannibalem cum aliīs imperātōribus. (prūdēns.) (iī) ascēnsum Alpium cum dēscēnsu. (difficilis.)

ii) elephantum cum equō. (docilis.) (iv) canem cum asinō. (sagāx.) (v) montēs cum campīs. (altus.) (vi) hoc pēnsum cum trīgēnsimō. (facilis.)

48

(vii) iter Hannibalis cum itinere quod tu cottrdie facis. (longus.) (viii) peditēs cum equitibus. (lentus.) (ix) equitēs cum peditibus. (celer.) (x) canēs cum bōbus. (fidēlis.) (xi) mīlitem cum cīve. (fortis.) (xii) Brūtum cum Orbiliō. (stultus.) (xiii) discipulum quī nunquam labōrat cum eō quī nōnnunquam labōrat. (īgnāvus.) (xiv) puerum quī corpus exercuit cum eō quī hoc nōn fēcit. fvalidus.) (xv) quārtam decimam sententiam cum quārtā. (longus.) (xvi) gallīnās cum columbīs. (rapāx.) (xvii) Cornelium cum pāstōre. (dīves.) (xviii) carmen pāstōris cum carmine gallī. (dulcis.) (xix) Padum cum Istrō. (rapidus.) (xx) Italiam cum Siciliā. (māgnus.)

C. Comparā trēs rēs per gradum superlātīvum: e. g. Ex hīs animālibus, elephantō equō cane, elephās gravissimus est.

(i) taurum et ovem et canem. (saevus.) (iī) Alpēs et Pȳrēnaeōs et Appennīnōs. (altus.) (iiiī) Istrum et Tiberim et Padum. (longus.) (iv) Britanniam et Corsicam et Siciliam. (māgnus.) (v) ducem et pāstōrem et arātōrem. f(fortis.) (vi) equum et vaccam et suem. (fidēlis.) (vii) canem et asinum et taurum. (sagāx.) (viiīj stilum et sellam et iānuam. (parvus.) (ix) Brūtum et Marcum et Tertium. (stultus.) (x) hanc partem pēnsī et prīmam et alteram. (facilis.) (xi) hanc sententiam et prīmam et tertiam. (brevis.)

ŌxbāquaDRāGēNsina Lācriō. Comparātiō Adverbiōrum. Vīlla Cornēliāna.

Mārcus vīlicum multa cottidiē dē animālibus rogābat. Aliquandō, dum per agrōs ambulant, ‘Dīc mihi, Dāve,’ inquit, “nōnne canis omnium animālium celerrimum est?’

Respondit Dāvus, ‘Minimē, cervī enim celerius quam canēs currunt, et celerrimē omnium animālium.”

1216-1 49 D

Tum Mārcus ‘Nōnne vēnātōribus,’ inquit, ‘canēs sunt quī cervōs in silvīs agunt? Cūr igitur hōs canēs adhibent, sī lentius quam cervī currunt?’

“Sunt ista, ut dīcis, respondit vīlicus; ‘sunt canēs vēnāticī quī vel cervōs celeritāte superant.’

Deinde Mārcus “Sed certē’, inquit, ‘sī nōn celerrimum, at ūtilissimum omnium animālium canis est.’

Tum vīlicus: ‘Quid dīcis, Mārce ? Mihi fortasse aliīs- que pāstōribus canis est ūtilissimus; sed mīlitī equus, agricolae bōs, viātōrī mūlus, aliīs alia animālia ūtiliōra sunt quam canis.’

Mārcus, quī dē hōc respōnsō diū cōgitābat, tandem “Sed ego,’ inquit, ‘canem māximē ambō, et libentius cum cane meō lūdō quam cum omnibus aliīs animālibus.’

PēNsux.

A. Scrībe gradūs comparātīvum et superlātīvum hōrum adverbiōrum: celeriter, lentē, rapidē, prūdenter, fortiter, bene, male, facile.

B. Adiectīva in adverbia verte et finge novās sententiās: (i) In campō eques celerior est quam pedes. (īre.)

(ii) In montibus pedite lentior est eques.

(iīi) Canis sagācior est sue. (āgnōs redigere.)

(iv) Equus fidēlior est asinō. (magistrum amāre.)

(v) Caesar prūdentior erat Hannibale. (exercitum

dūcere.)

(vī) Hannibal Caesare audācior erat. (bellum gerere.)

(vii) Mxīles fortior est quam pāstor. (pūgnāre.) (viiī) Padus flūmen celerius est quam Rhodanus. (fluere.)

(ix) Quīntus melior scrīptor est quam Titus. (scrībere.)

(x) Hic servus illō pēior arātor est. (arāre.)

C. Respondē:

(i) Uter celerius currit, tū an amīcus tuus?

(īīy) Ex nostrīs discipulīs, quis celerrimē currit? quis optimē cantat ? quis facillimē pēnsum Latīnum facit ? quis saepissimē abest?

(iīi) Quae īnstrūmenta tibi in lūdō ūtilia sunt?

50

(iv) Quod mstrūmentum magistrō ūtilissimum est? (v) Utram linguam libentius discis, Gallicam an La- tīnam? (vi) Quāle animal est cervus? (vii) Quōs cervus fugit? (viii) Curritne cervus celerius quam canēs vēnātic? (ix) Quibus hominibus canēs ūtilēs sunt?

D. Aliī discipulī verba Mārceī, aliī verba Dāvī ēdiscent. Posteā in lūdō sermōnem eōrum iterābunt.

QuADRXGĒNsiMA Lācriō. Gerundium. Servī.

Hostēs, quōs Rōmānī cēpērunt, servī fīunt. Alir autem barbarī erant et rudēs; agrōs igitur colēbant aut pecudēs pāscēbant. Aliī servī erant Graecī, quī Rōmānīs saepe doctiōrēs semperque callidiōrēs erant. Hī librōs dominī cūrābant, lītterās serībēbant, pecūniam numerā- bant. Domina etiam habēbat servās multās, quae vestēs faciēbant aut īnfantem cūrābant. Stolam enim tuni- camque, quas Semprōnia gerit, et togam, quam Ceor- nēlius gerit, domī fēcērunt servae. Prope Cornēlium stat nūntius; mox Rōmam rībit lītterāsque amīco dominī reddet.

Servī, quī in vīllā nātī sunt ibique semper vīxērunt, vernae vocantur. Mārcus parvum vernam habet, qui cum eō ad lūdum it et librōs portat. Quō cōnsiliō Mārcus ipse ad lūdum it ? Discendī causā ad lūdum it.

Servī, quī validiōrēs erant quam cēterī, saepe in Circō Māximō pūgnābant. Hi gladiātōrēs vocābantur, quia saepius gladiō pūgnābant. Plērīque gladiātōrum capillōs flāvōs oculōsque caeruleōs habēbant; Germānī enim erant aut Britannī. Nunquam patriam suam iterum vidēbunt; nam servus effugere nōn potest. Multī ex eīs in Circō Māximō pūgnāre mālunt quam in vīllā Rōmānā servīre. Fortasse eōs aliī gladiātōrēs occīdent! Hic

51 D 2

servitūtis erit fīnis. Hoc spectāculum videndī causā Rōmānī conveniēbant. Saepe ante decem miīlia spectā- tōrum gladiātōrēs alius alium occīdēbant.

PāNsux.

A. (i) Quō cōnsiliō ego ad tabulam eō? (ij) Quō cōnsiliō tū ad mēnsam cōnsidis? (iīi) Quō cōnsiliō puerī in campum eunt? (iv) Quō cōnsiliō nōs ad flūmen īmus? (v) Quō cōnsiliō tū stilum sūmis? (vi) Quō cōnsiliō Iūlius Caesar mare trānsiit? (vii) Quō cōnsiliō agricola et fīlius ēius Rōmam īvērunt? (viii) Quō cōnsiliō discipulī ad lūdum veniunt? E(ix) Quō cōnsiliō tū in lēctum tē iacis ? (x) Quō cōnsiliō Rōmānus post mūrum sē posuit ? (xi) Quō cōnsiliō Hannibal Alpēs trānsiit? (xīī) Quō cōnsiliō Horātius pontem dēfendit? (xiiī) Quō cōnsiliō Rōmānī ad Circum conveniēbant? I(xiv) Quō cōnsiliō verna cum Mārcō ad lūdum ībat? (xv) Quō cōnsiliō nūntius Rōmam currēbat? (xvi) Quō cōnsiliō vōs domum 3ā lūdō redītis? (xvii) Quō cōnsiliō cīvēs fūnem dē portā dēmīsērunt? (xviii) Quō cōnsiliō Horātius in Tiberim dēsiluit? (xix) Sī magister imperat: ‘Aperī omnēs fenestrās!’ quō cōnsiliō ē sellā venīs? (xx) Quō cōnsiliō magister ad lūdum venit?

B. Scrībe Nōminātīvum et Genetīvum Cāsūs Singulāris Numerī et Genus: hostis, ager, pecus, pecūnia, nūntius, circus, servitūs, fīnis, spectātor, gladiātor.

C. Explicā per clausulam relātīvam: gladiātor, verna, spectātor, toga, stola, servus, serva, dominus.

D. Scrībe Partēs Prīncipālēs et Gerundium: eō, discō, conveniō, videō, gerō, pāscō, capiō, colō, cūrō, scrībō, referō, vīvō, effugiō, possum, mālō, serviō, occrdō.

Ōxa Ē1T QuaprāXcēNsma Lācriō. Cāsus Ablātīvus. Vīlla Cornēliāna. Contentī sumus fundō nostrō. Vaccae enim lāc et cāseum, gallīnae anatēsque ōva, pecora carnem prae- 52

bent. Flūmen etiam, quod praeter vīllam fluit, piscibus plēnum est. Haec omnia nūllō labōre habēmus, sed sī frūmentum et vīnum cupimus, multō labōre opus est. Nostrī autem servī fundum dīligenter cūrant; nam dominum amant, quia et iūstus et benīgnus est; seī enim servus laude dīgnus est, et laudem et praemium accipit, sed is quī indīgnus est sine morā poenās dat.

Apud Claudium contrā miserī sunt servī; dominus enim ipse Rōmae habitat, vīlicus autem est omnium hominum iniūstissimus. Servōs enim cottīdiē ferit, neque unquam satis cibī eīs dat. Eī quī ēsuriunt nōn bene labōrāre possunt. Nōlunt igitur servī Claudiānī dīligenter labōrāre, et quam plūrimā ē fundō aufugiunt. Eīs enim quī labōrant opus est cibō; eīs etiam quī nōn labōrant cibō opus est vivendī causā.

PāNsUx.

A. Dēclīnā: lāc, pecus, carō, laus. B. Respondē:

(i) Quālī pēnsō contentus est magister? (iī) Quālibus servīs contentus est dominus? (iii) Quibus rēbus mēnsa magistrī plēna est? (iv) Quibus rēbus nostra camera plēna est? (v) Quālibus hominibus nostra camera plēna est? (vi) Quibus rēbus malum pēnsum est plēnum? (vii) Quibus animālibus ager est plēnus? Quibus avibus fundus? Quibus animālibus mare? (viiij) Quā rē dīgnus es, sī pēnsum bene fēcistī? (ix) Quā rē dīgnus es, sī pēnsum male fēcistr? (x) Quā rē tibi opus est scrībendī causā? (xi) Quibus membrīs tibi opus est videndī causā? Et natandī causā? Et ambulandī causā? (xii) Cūr servī apud Cornēlium libenter manēbant? (xiiī) Cūr apud Claudium nōn manēbant? (xiv) Quis nostrōrum rēgum iūstus erat et benīgnus ? (xv) Quis postrorum rēgum poonss āeait, quia iniūstus erat

C. ‘Pāstor ōlim erat quī culpā dīgnus erat, quia ovēs nōn dīligenter cūrābat. Hoc est initium novae fābulae. Complē fābulam.

ALTERA ET QUADRXGĒNSIMA LāCTIō. Verbum Impersōnāle. Vīlla Cornēliāna.

Mārcus ōlim aegrōtābat neque ad lūdum īre volēbat. ōtium igitur agere eī licuit. Patrem autem rēs agendī causā Tībur īre oportuit et Mārcus illum ro- gāvit: ‘Licetne mihi, ō pater, tēcum venīre? vVolō enim rūrī errāre et vōcēs avium audīre, dum tū ne- gōtium in urbe agis.’ -

Cornēlius respondit: ‘Sī vīs, mī fīlī, mēcum venīre, tibi licet. Properā tamen, quia ego iam parātus sum.’

Mox extrā rūra Cornēliāna erant et, dum eunt, multa inter sē disserēbant. Subitō leporem in viā occīsum vidērunt, et Mārcus ‘Ō miserum leporem!” inquit. “Cūr hominēs volunt animālia interficere ?’ Pater ‘Hoc nesciō,’ inquit, 4barbarī tamen multō plūs quam nōs hoc faciunt, quia animālia ferōciōra apud eos sunt; nōnnūlla etiam hominēs vorant. In Āfricā, ut incolae dīcunt, leō, quī rēx animālium vocātur, noctū vīcum saepissimē intrat et īnfantem aufert vel, sī māgnopere ēsurit, homi- nēs etiam vī petit. In Indīs tigris habitat, quī neque hominēs neque ferās, nisi elephantum, timet. Apud nōs etiam aper in mediīs silvīs latet; nōn carnem ille hūmānām, ut leō tigrisque, vorat, sed ferōcissimus tamen est vēnātōribusque diū resistit.’

PēānNsun.

1. Dēclmā: leō, tigris, aper, lepus. B. Scrībe in omnibus persōnīs: mihi licet extre; mē oportet bene labōrāre. 54

C. Respondē: (i) Quid vōbīs facere nōn licet, dum Latmam linguam discitis ? (iī) Quid vōs facere oportet, dum Latīnam linguam discitis ? (iii) Ubi tē labōrāre oportet ? Upbi lūdere licet ? (iv) Quandō ad lūdum venīre tibi nōn licēbit ? (v) Curritne lepus ex omnibus animālibus celerrimē? (vi) Quod animal ferōcissimum est? (vii) Quālem carnem tigris libenter vorat? (viii) Quandō leō hominēs oppūgnat? (ix) Quamdiū aper vēnātōribus resistit? (x) Unde leō saepe īnfantem aufert? (xi) Quandō Cornēlius et Mārcus multa inter sē disserē- bant? (xii) Quō cōnsiliō Cornēlius Tībur iit? (xiii) Ubi erat Tībur oppidum? (xiv) Quam procul Rōmā aberat ? xv) Quae ferae in Britanniā habitant?

TEertTIA ET QUADRXGĒNSIMA LāCTIō. Futūrum Perfectum. Vīlla Cornēliāna.

Prīmō vēre agricola sēmina in agrō serēbat, cum Mārcus forte appropinquāvit. Hic agricolam rogāvit: “Cūr nihil in agrīs cerēscit ?’ Ille dē respōnsō diū cōgi- tāvit, tum ita respondit: ‘Cum pluerit et sōl fulserit, tum plantae tenerae ex humō surgent; aestāte aristae flāvēscent; autumnō segetem metēmus. Cum sege- tem messuerimus, tum frūmentum in horreum ferēmus. Dum autem sermōnem tēcum cōnferō, cessō; neque ante pluviam tōtum agrum sēverō.’ 2

Deinde Mārcus ‘Num pluet ?’ inquit. ‘Quōmodo hoc scīs?’

Tum agricola ‘Multa’, inquit, ‘sunt sīgna pluviae. Nōnne hirundinēs vidēs? Suprā fluvium multae voli- tant; māgnī igitur erunt imbrēs. Nōnne cornīcem ibi

bō

vidēs ? Ecce, cornīx sōla in rīpā fluviī hūc illūc ambulat et plēnā vōce pluviam vocat. Poēta noster haec cecinit:

Tum cornīx plēnā pluviam vocat improba vōce

Et sōla in siccā sēcum spatiātur harēnā.

Haec et alia sunt sīgna pluviae. Ecce autem certissimum sīgnum; dēnsa enim nūbēs inter nōs et sōlem pendet. Nisi tū quam celerrimē domum cucurreris, imber tē intercipiet; equidem, nisi nunc properābō, nōn ante im- brem agrum sēverō.

PānNsvUx.

A. Dēclīnā in futūrō perfectō: fulgeō, volitō, currō.

B. Scrībe prīmam persōnam singulāris numerī futurī perfectī temporis; serō, appropinquō, crēscō, surgō, metō, ferō, videō, canō, pendeō, intercipiō.

C. Respondē per futūrum perfectum:

(ī) Quandō in campum ībis? e. g. Cum pēnsum meum fēcerō, in campum ībō. (iī Quandō ad lūdum redībis? (iiī) Quandō seges crēscet? (iv) Quandō pluet? (v) Quandō magister contentus erit? (vi) Quī discipulus praemium accipiet? (vii) Quandō dormītum ībis? (vii() Quandō Mārcus vir erit? (ix) Quandō agricolae frūmentum in horreum ferent? (x) Quandō plantae tenerae ex humō surgent? (xi) Quandō tū contentus eris? (xiij) Quandō vōs Latīnam linguam bene dīcere poteritis?

D. Respondē:

(i) Quōcum Mārcus sermōnem cōnferēbat? (iī) Quibus rēbus caelum saepe est plēnum? (iīīi) Quō tempore annī hirundinēs in Britanniam re- deunt? (iv) Quae sunt quattuor tempora annī? (v) Quō tempore annī agricolae serunt? metunt? nōn labōrant ?

56

(vi) Quō tempore annī plūrimum pluit? (vii) Quōmodo vocātur ille poēta quī dē cornīce cecinit? (viii) Dum ad lūdum cum amīcō venīs, quid per tōtum iter facis? (ix) Dē quibus rēbus sermōnem cum hōc amīcō cōnfers? (x) Quandō sōl nōn fulget? (xi) Hieme quid humī iacet ? (xii) Quō hirundinēs autumnō volant? (xiii) Cūr agricolae cornīcēs nōn amant? (xiv) Scrībe ea nōmina avium quae scīs. (xv) Quid nunc in caelō vidēs?

QUXRrTA ET QUADRXGĒNSIMA LāCTī. Praeteritum Perfectum Tempus. Dē Rōmulō et Remō.

Nūtrīx cum īnfante Titō et sorōribus ēius sub vetere quercū sedēbat, dum Mārcus in silvā lūudit. Ad eōs pāstor senex appropinquat, quem omnēs ūnā vōce rogant: “Nārrā nōbīs, sōdēs, ō senex, fābulam dē nērōibus’. Itaque nārrāre incēpit:

‘Rōmulus et Remus, ut ferunt, Mārtis deī et Rheae Silviae geminī erant fīliī. Rēx autem crūdēlis, nōmine Amūlius, Albae Longae tum rēgnābat. Frātrem enim suum rēgnō iam expulerat omnēsque frātris fīliōs inter- fēcerat; Rheae tamen Silviae pepercerat. Tandem hōs etiam īnfantēs necāre cōnstituit; itaque in Tiberim fluvium servōs cōnicere eōs iussit. Forte Tiberis super rīpās aquam effūderat et agrōs, quī circā erant, inun- dāverat; neque adīre servī ad iūstum fluviī cursum poterant. Itaque in stāgnō parvum alveum, in quō īnfantēs iacēbant, relīquērunt. Postquam aqua iterum cōnsēdit, lupa sitiēns, quae ad flūmen dēscendēbat, vāgītūs puerōrum audiit. Multōs diēs eōs nūtrīvit. Tandem pāstor rēgiī gregis geminōs invēnit et uxōrī suae dedit. Illa eōs ēducāvit. Ita cōnservātī pueri Rōmam urbem posteā condidērunt.

67

PāNsUunm.

A. Dēclinā in tempore praeteritō perfectō: expellō, inundō. B. Scrībe Partēs Prīncipālēs omnium in hāc fābulā ver- bōrum. C. Scrībe omnia nōmina in cāsibus Nōminātivō et Genetīvō Singulāris Numerī cum genere. D. Respondē: (i) Quot quercūs in hortō tuō sunt? (iī) Quōcum Titus sedēbat? (iii) Ubi Amūlius rēgnābat ? (iv) Quem rēgnō expulerat? (v) Quem interfēcerat? (vi) Cūr Rhea Silvia adhūc vīvēbat? (vii) Quōmodo Numitor geminōs necāre cōnstituit? (viii) Quid servōs facere iussit? (ix) Cūr servī id facere nōn poterant? (x) Quandō flūmen super rīpās aquam effundit? (xi) Sī flamen aquam super rīpās effūdit, quālēs sunt agrī? (xiī) Quandō lupa ad Tiberim dēscendit? (xiii) Quis īnfantēs servāvit? (xiv) Ubi est Rōma? (xv) Quis Rōmam condidit.

E. Explicā per clausulam relātīvam: rēx, nūtrīx, pāstor, quercus, senex, īnfāns, Tiberis, alveus, stāgnum, rīpae.

QuīNrA ET QUADRāGĒNSIMA LāCTIīō. Vōx Passīva: Tempus Praesēns. Castra Rōmāna.

Diē quōdam Mārcus ē cubīlī modo surrēxerat, cum castra ūltrā fluvium in clīvō posita cōnspexit. Tum “Quae sunt ista tabernācula ?’ inquit; ‘herī ibi nōn erant antequam dormītum īvī.” Pater illī respondit: ‘Castra sunt, ubi exercitus Rōmānus noctū dormit, cum bellum gerit” Dum prandium igitur edunt, tālibus verbīs pater castra explicat.

‘Cum āgmen Rōmānum iter facit, vesperī tribūnus lēctīs cum mīlitibus castra pōnendī causā praemittitur. Locus ab eō capitur, prope quem aqua cibusque facile invenīrī possunt. Statim tribūnus vēxillum vērigit et quadrātum spatium sīgnat, quod sociī mūnīre incipiunt. Fossa circum tōta castra foditur, ex quā terra vāllum struendī causā cumulātur. In vāllō quattuor portae ffunt. Intereā ab aliīs mīlitibus media castra in variās partēs viīs dīviduntur et in propriīs locis tabernācula pōnuntur. Sēparātim praetōrium, quod imperātōris tabernāculum est, exstruitur; quae omnia summā celeri- tāte fīunt, quod haud procul āgmen fessum appropinquat.’

PēNsun.

Ad. Scrībe tempus praesēns vōcis passīvae hōrum verbō- rum: cumulō, doceō, pōnō, fodiō, inveniō, faciō.

B. Respondē ad interrogātum: Quid fit? (Verte in pas- sīvam vōcem.) (i) Sententiam scrībō. (ii) Cibum edimus. (iīi) Castra pōnimus. (iv) Tribūnum praemittō. (v) Duōs tribūnōs praemittō. (vi) Terram cumulāmus. (viij) In vāllō quattuor portās facimus. (viiij Castra in variās partēs dīvidimus. (ix) Praetōrium exstruimus. (x) Fossam fodimus. (xi) Vōs doceō. (xii) Mē audītis. (xiii) Nōs docēs. (xiv) Tē audīmus. (xv) Tē interrogō. C. Respondē ad interrogātum: A quō hoc fit? (i) Agricola agrum colit. (iī) Gubernātor nāvem gubernat (iii) Ego vōs doceō.

69

(iv) Pāstor ovēs pāscit. (v) Magister nōs interrogat. (vi) Puer iānuam aperit. (vii) Mīlitēs imperātor dūcit. (viii) Caesar Britannōs vincit. (ix) Horātius pontem dēfendit. (x) Sagittārius sagittam mittit. (xi) Sociī castra mūniunt. (xii) Mīles aquam invenīre potest. (xiiī) Mārcus castra cōnspicit. (xiv) Mea verba audīs. (xv) Nōs docēs et interrogās.

Sexra ET QUADRXGēNSIMA LāCTīō. Vōx Passīva : Praesēns et Futūārum. Castra Rōmāna.

Āgmen castra intrat. īmpedīmenta et spolia in spatiō, quod inter vāllum et tabernācula est, cumulantur; ibi etiam equī pecudēsque pāscuntur. Peinde legiōnēs ad suam quaeque castrōrum partem dīmittuntur. Cēna statim parātur; arma et tēla repōnuntur; militēs edunt et bibunt. Post cēnam vigilēs per tōtum vāllum dis- pōnuntur; itaque omne perīculum āvertitur; nam hostēs, sī ad vāllum silentiō adībunt aut explōrandī aut expūgnandī causā, ā vigilibus cernentur; hī extemplō exclāmābunt et sīgnum tubā dabunt; omnēs statim ex somnō excitābuntur hostēs repellendī causā Dum vigilēs castra cūstōdiunt, legiōnēs tatae sēcūraeque dormiunt.

PēāNsvux.

A. Dēclīnā in tempore futūrō passīvae vōcis: excitō, cernō.

B. Dēclīnā in tempore praesentī passīvae vōcis: parō, āvertō, cūstōdiō. 60

C. Respondē ad interrogātum: Ā quō hoc fit?

(i) Mīlitēs impedīmenta in castrīs cumulant. (ii) Pāstōrēs pecudēs pāscunt. (iii) Equōs nostrōs pāscimus. (iv) Hunc equum pāscimus. (v) Servī cēnam parant. (vi) Vigilēs castra cūstōdiunt. (vii) Vigilēs urbem cūstōdiunt. (viii) Hannibal Hibērum flūmen trānsit. (ix) Hannibal Alpēs trānsit. (x) Peditēs elephantōs trāns viam ruptam trahunt. (xi) Vigil hostēs cernit. (xii) Vigilēs hostem cernunt. (xiii) Fessī arma repōnimus. (xiv) Magister vōs interrogat. (xv) Magister vōs audit.

D. Respondē:

(i) Quō īnstrūmentō sīgnum in castrīs datur?

(iī) Quō īnstrūmentō pēnsum serībitur?

(iii) Quō īnstrūmentō Horātius ē flūmine trahitur? (iv) Quō īnstrūmentō malus discipulus ferītur?

(v) Quō tēlō hostis occīditur?

(vi) Quibus tēlīs hostēs occīdī possunt? (vii) Quō vehiculō nautae vehuntur?

(viiī) Quō vehiculō agricola vehitur? (ix) Quō vehiculō eques vehitur? (x) Quō instrūmentō sententia in tabulā scerībitur?

SEPTIMA ET QUADRXGĒNSIMA LāCTO. Vōx Passīva : Tempus Futūrum. Castra Rōmāna.

Māne tribūnī centuriōnēsque extrā praetōrium con-

vocantur. Illīs dux iussa dat et tālia verba dīcit.

‘Castra extemplō movēbuntur; arma ab omnibus parā- buntur; aciēs īnstruētur. Nam hostēs iam in cōn- spectū sunt; nostrum impetum, ut crēdō, nōn manē- bunt, sed ipsī priōrēs nōs oppūgnābunt. Sī prīmō ab

61

hostibus repellēminī, nōlīte dēspērāre. Sī enim fortēs eritis et quam ācerrimē pūgnābitis, hostēs tandem ā vōbīs fugābuntur. Eōs quī sē dēdere nōlent occīdite; sed captīvōs nōlīte occīdere. Hī enim Rōmam auferentur, ubi vendentur; et pecūnia vōbīs mīlitibusque distri- buētur. Haec iussa, Ō tribūnī centuriōnēsque, extemplō mīlitibus nūntiāte.’

PānNsvun. A. Dēclīnā in tempore futūrō vōcis passīvae: parō, moveō, īnstruō, capiō, cūstōdiō, faciō.

B. Verte in tempus futūrum sententiās quae in pēnsō B XLVīV sunt; deinde in vōcem passīvam verte.

C. Verte in tempus futūrum sententiās quae in pēnsō C XLV sunt; deinde respondē ad interrogātum: A quō hoc fīet?

D. Explicā per clausulam relātīvam in quā verbum passīvae vōcis adhibētur: pāstor, dux, magister, stilus, pāgina, gladius, sagitta, pōns, cibus, vigilēs

e. g. Pāstor est is ā quō ovēs pāscuntur.

DvuobēāquīNquāaāNsiuaA LācrI Vōx Passīva: Tempora Praeterita. Obsidiō Alesiae.

Mārcus dē proeliīs et victōriīs multa libenter audiēbat. Praecipuē Caesaris dē victōriīs audīre semper volēbat. Pater enim ēius, Caesare duce, contrā Gallōs Britannōsque pūgnāverat; multa igitur dē bellō Gallicō Mārcō nārrāre poterat.

Cornēlius ōlim Māreō ‘Hodiē,’ inquit, ‘dē obsidiōne Alesiae tibi nārrābō.’

Cuī Mārcus ‘Sorōribusne etiam,’ inquit, ‘hanc his- toriam audīre licet ?” Postquam sorōrēs convocātae sunt, pater līberīs haec nārrāre incēpit:

‘Plēraeque Gallōrum gentēs ā Iuliō Caesare victae

62

erant; ūna tamen gēns, cuī nōmen erat Arvernī, diū Rōmānīs resistēbat. Rēgulus eōrum erat Vercingetorīx, dux summā fortitūdine, quī multīs proeliīs dēfessus tandem intrā moenia Alesiae fugātus est. Dum autem Caesar contrā oppidum omnibus cum cōpiīs tendit, moenia ā Gallīs fīrmābantur. Mox Caesar advēnit et, quia nōn statim oppidum capī poterat, cōnsilia ad obsi- dendum vertit.’

PāNsux.

A. Scrībe tempora imperfectum et perfectum vōcis pas- sīvae hōrum verbōrum: fugō, obsideō, vertō, faciō, audiō.

B. Verte in vōcem passīvam:

(i) Vercingetorīx Arvernōs dūcēbat. (iī) Iūlius Caesar hanc gentem vīcit. (iii) Rōmānī Gallōs fugāvērunt. (iv) Arvernī moenia Alesiae firmābant. (v) Caesar Alesiam obsidēbat. (vi) Rōmānī Alesiam obsēdērunt. (vii) Ego vōs herī docēbam. (viii) Obsessī arma parāvērunt. (ix) Vōs sententiās octō scrīpsistis. (x) Caesar castra prope Alesiam posuit. (xi) Quam fābulam herī vōbīs nārrābam? (xii) Quot fābulās iam vōbīs nārrāvī? (xiiī) Dux tribūnōs centuriōnēsque convocāvit. (xiv) Dux eīs iussa dedit. (xv) Tribūnī iussa mīlitibus nūntiāvērunt. C. Quōmodo Rōmānī castra pōnēbant? Scrībe decem līneās.

ŌnxbāquīNquXaēNsiua Lācrīō. Vōx Passiva : Tempora Praeterita. Obsidiō Alesiae.

Caesar, ut dīxī, Alesiam oppidum obsidēre cōnsti- tuit. Castra extrā moenia ā Rōmānīs posita sunt, et 68

oppidum exteriōre mūrō cīnctum est; unde Caesar cottīdiē moenia oppūgnābat, sed neque impetū capere neque tormentīs dēicere poterat. Itaque obsidiō multōs mēnsēs prōdūcēbātur: tandem autem obsessī cibō aquā- que carēbant. Omnēs in forum convocātī sunt. Tum quīdam ē prīncipibus Gallōrum hoc cōnsilium dedit: ‘Nūllum cibum habēmus; cibō nōbīs opus est vīvendī causā; īnfantēs nostrōs edere nōs oportet.” Vercinge- torīx tamen Gallōs hoc facere vetuit. Tum prīncipēs sē Rōmānīs dēdere cōnstituērunt. Eī, quī vī et armīs capī nōn poterant, famē tandem victī sunt. Vercingetorīx Gallīque Caesarī sē dēdidērunt. Quōrum multī quidem extemplō occīsī sunt; cēterī—fortissimus quisque, vali- dissimus quisque, pulcherrimus quisque—cum ipsō Ver- cingetorige in vincula coniectī sunt. Proximō annō Rōmam addūctī sunt. Ibi Caesar eōs in triumphō duūxit.

PānNsvux.

A. Dēclīnā in temporibus imperfectō et perfectō passīvae vōcis: pōnō, cōniciō.

B. Verte in vōcem passīvam:

(i) Rōmānī castra extrā moenia posuērunt. (iī) Rōmānī oppidum exteriōre mūrō cīnxērunt. (iīi) Caesar Alesiam capere nōn poterat. (iv) Rōmānī moenia dēicere nōn poterant. (v) Obsidiōnem multōs mēnsēs Gallī prōdūcēbant. (vi) Multōs Gallōs occīdimus. (viij) Cēterōs in vincula coniēcimus. (viiī) Hōs tandem Rōmam attulimus. (ix) Caesar Vercingetorigem per triumphum duxit. (x) Dux hominēs fēmināsque in forum convocāvit.

C. Tū es mīles Rōmānus; Rōmānī, Caesare duce, Alesiam obsident. D2ēscrībe obsidiōnem Alesiae.

64

QuīNquāGēNsIMA LācCTīō. Participium Perfectum Passīvum. Triumphus Rōmānus.

Caesar victor cum Gallīs captīvīs Rōmam redierat, et Cornēlius in āgmine erat. īnstitūtō igitur diē Sem- prōnia tōtam familiam spectandī causā sēcum dūxit et inter cīvēs fēstīs vestibus indūtōs prope forum sē posuit. In templīs apertīs ārae flōribus ōrnātae fūmābant. īIam Titus ‘Equōs,’ inquit, ‘nōn videō. Ubi est pater, ubi Caesar?’ Cuī maāter respondet: ‘Caesar ōrātiōnem apud mīlitēs extrā urbem convocātōs habet; virtūtem eōrum laudat; spolia distribuit; mox autem currum ascendet et per portam Triumphālem urbem intrābit. Tum et Caesarem et patrem tuum vidēbis.’ Subitō ūniversī clāmōrem tollunt; triumphus enim adest. Praeībat senātus quī Caesarem salūtandī causā convēnerat; deinde plaustra erant optimīs spoliīs onerāta; tum albī taurī aurātīs cornibus ā sacerdōti- bus ad sacrificium dūcēbantur; post eōs ībat inter aliōs captīvōs Vercingetorīx, vir superbus, vinculīs vinctus; tum Caesar ipse, togā pīctā vestītus et laurō corōnātus, currūsplendidō, quem quattuorequī trahēbant, vehēbātur; dēnique, novissimum āgmen, equitēs peditēsque clāmitā- bant ‘īō, triumphe!” et māgnā vōce cantābant; neque Cornēlius vōcem īnfantis, quī ‘Pater ! iterābat, parvam inter illōs clāmōrēs audīre poterat. Postquam autem Caesar ad Capitōlium ascendit, taurī in ārīs caesī et spolia Iovī dēdicāta sunt.

PāNsvux.

A. Scrībe participium praeteritum passīvum hōrum verbōrum et cum participiīs singula nōmina: e. g. pingō— tabula pīcta. Instituō, ornō, vestiō, convocō, onerō, vinciō, corōnō, 11010.1 6ō CE

caedō, dēdicō, obsideō, fugō, fodiō, mūniō, vincō, capiō, distribuō, dō, condō, aperiō, claudō, parō, scrībō, effundō, serō. B. Respondē: (ī) Quālia erant templa, plaustra, cornua taurōrum? (iī) Quāles erant cīvēs, ārae, taurī? (ili) Quālis erat Vercingetorīx, Caesar, toga Caesaris, currus Caesaris, vōx Titī, vōx mīlitum? (iv) Quō diē Semprōnia Rōmam rīvit? (v) Quem sēcum dūcēbat? (vi) Quō cōnsiliō Rōmam fīvit? (vii) Ubi familia Cornēliāna sē posuit? (viii) Apud quōs Caesar ōrātiōnem habuit? (ix) Quid Caesar laudābat? Quid distribuēbat? (x) Quō cōnsiliō senātus convēnerat? (xi) Quō taurī dūcēbantur? (xii) A quibus taurī dūcēbantur? (xiiiy Quōmodo Caesar ībat? (xiv) Ubi taurī caesī sunt? (xv) Quōmodo pater deōrum vocātur?

C. Coniunge in ūnam sententiam:

a6 lSaosax corōnātus est;

Caesar currum ascendit.

e. g. Caesar corōnātus currum ascendit. Gallī vinctī sunt; Gallī per triumphum dūctī sunt. Gallī obsessī sunt; Gallī oppidum dēfendērunt. Vercingetorīx victus est; Vercingetorīx sē Rōmānīs dēdit. Mīlitēs convocātī sunt; Mīlitēs Caesaris ōratiōnem audīvērunt.

m1 v) 1 [5nosa mīlitēs convocāvit;

Mrilitēs Caesaris ōrātiōnem audīvērunt. (vii) Rōmānī Gallōs obsēdērunt; Gallī oppidum dēfendērunt. (viiī) Etruscī Horātium vulnerāvērunt; Horātius in flūmen dēsiluit. Dux tribūnum praemīsit; Tribūnus castra posuit.

66

(ix)

x) (ōacsa Gallēs cēpit; Caesar Gallōs Rōmam dūxit. (xi) (ōcsas Alesiam diū obsēdit; Caesar Alesiam tandem cēpit. si3) (Fen2 frāctus est; Horātius pontem trānsīre nōn potuit. (xiii) (Camx mīlitēs convocāvit;

Caesar mīlitēs laudāvit.

(ōaosax Gallōs cēpit; Caesar cum Gallīs Rōmam rediit. xv) (xv) {ēdosax mīlitēs convocāvit; Caesar apud miīlitēs ōrātiōnem habuit. (xui) { Juorotas ārās ornāvērunt; xvi) Arae fūmābant.

(xiv)

Centuriō vulnerātus est;

(xvii Dux centuriōnī praemium dedit.

(xviii (3esistex iānuam aperuit; Magister cameram intrāvit. (xix) (uex p—ēnsum fēcit; Puer dormītum rvit. (xx) {1nits arma reposuērunt; Mīlitēs cēnāvērunt. (ēpona Iovī dēdicāta sunt;

Caesar domum rediit.

xx)

(xxi)

D. Tū es Mārcus; dēscrībe triumphum, dum Rōmānī tē praetereunt.

Ōxa er QuīrquāeēNsma Lācriī. Cornēlius lītterās scrībit. Gārus QuīNrō s.p.p.

Pōnum, quod nūntius tuus in manum mihi trādidit, māgnō cum gaudiō accipiō. Ego et uxor mea multās tibi grātiās agimus. Quid Rōmae nūper accidit? Quam opīniōnem senātōrēs dē Iuliō Caesare habent ? haec cōgnōscere volēbās; tamen Brundisiī omnia tantā celeri- tāte annūntiantur. Quid novr tibi nārrāre possum?

67 E 2

Iūlius in diēs potentior fit et ā plēbe magis amātur; paucīs enim ante diēbus, dum Albā ad Urbem iter facit, multī exclāmābant ‘Salvē, Rēx!; at Iulius, homō prū- dentissimus, ‘Caesar sum,’ inquit, ‘nōn rēx.” Equidem tamen dē salūte ēius metuō. Dum enim fēstō diē senātōriī iuvenēs cursum inter sē Viā Sacrā currunt et ipse ex gradibus templī spectat, māgna multitūdō con- vēnit; subitō autem Mārcus Antōnius diadēma illī offert; ubīque silentium fit; nēmō plaudit praeter paucōs Iūlī amīcōs. Ille diadēma rēiēcit; tum omnēs plausērunt. Antōnius autem, nōndum contentus, ter diadēma obtulit. Gaudeō quod tam stultē ēgit; in invidiam enim Caesarem addūxit. Iam plērīque senātōrēs eum ōdērunt, neque Cassius saltem, ut putō, hanc facultātem agendī praetermittet. Caesar tamen sēcūrus mihi esse vidētur. Hās lītterās Brundisium per eundem nūntium mittō. Kalendīs Mārtiīs dedī. Valē.

PēNsUn.

4. Serībe tertiam persōnam singulārem et plūrālem tem- porum futūrī et imperfectī et perfectī passīvae vōcis verbōrum: trādō, annūntiō, offerō, rēiciō, addūcō, mittō, accipiō.

B. Dēclīnā: īdem nūntius, haec facultās, fēstus diēs.

C. Scrībe hanc epistulam: Mārcus Antōnius ad amīcum suum Claudium, quī Athēnīs est, lītterās dē diadēmate Caesarī oblātō mittit.

D. Scrībe participium perfectam passīvum in locō clausulae temporālis:

(i) Postquam Mārcus Antōnius diadēma obtulit, Caesar id rēiēcit. (iī) Postquam Caesar salūtātus est, respondit: ‘Nōn rēx sum.’ (iiī) Postquam tuum nūntium accēpī, eum dīmīsī. (iv) Postquam tuās lītterās accēpī, Rōmam īvī. (v) Postquam Alesiam cēpit, Caesar domum rediit.

ArreRA ET QUīNqQUXGĒNSIMA LāCTī. Alterae dē eādem rē lītterae. GXārus Quīnrō s. b. P.

Litterās tuās accēpī, prō quibus multās tibi grātiās agō- Illud, quod metuēbam, accidit. Iūlius enim herī inter- fectus est. Quī autem sunt coniūrātī ? Hōs bene nōvistī; Mārcus Brūtus, quī homo honestus est, sed rempubili- cam magis quam ipsum Caesarem amābat, et Cassius, quī Caesarī invidēbat, auctōrēs erant coniūrātiōnis. Neque prōdigia dēerant; Kalendīs enim Mārtiīs vātēs quīdam Caesarem in viā admonuit: ‘Cavē īdūs Mar- tiās! Sēcūrus tamen Ialius īdibus Mārtiīs ad senātum ībat, cum vātem inter multitūdinem cōnspexit, cuī ‘Heus vātēs’, inquit, ‘vēnērunt īdus Mārtiae. Tum ille: ‘Vēnērunt quidem, Ōō Caesar, sed nōndum praeteriērunt.’ Deinde, dum cīvēs ab illō rēs variās petunt, Artemidōrus eī libellum dedit, in quō coniūrātōrum nōmina indi- cāverat; coniūrātī autem nūllam facultātem Caesarī dabant legendī; undique enim eum premēbant. Tum, sīgnō datō, gladiōs stringunt—ipse etiam aderam, sed obstupefactus nihil facere poteram—et innumerīs īctibus Caesarem trānsfīgunt. Ille sōlus parumper silentiō resistēbat; sed simul ac Brūtum, amīcum suum, inter inīmīcōs cernit, ‘Et tū, Brūte! exclāmat et ante statuam ipsam Pompērī mortuus cadit.

Miseret me illītus tam illūstris imperātōris, sed gaudeō quod Brūtus rempublicam servāvit. Et tū, quid dē hīs

rēbus putās? Valē.

a. d. XVII Kal. Apr. dedī.

Pānsvux. A. Dēclīnā: rēspublica, idem nōmen, vātēs quīdam,

B. Scrībe omnia nōmina in hāc lēctiōne cum genere et cāsū genetīvō ambōrum numerōrum.

69

C. Scrībe Partēs Prīncipālēs omnium in hāc lēctiōne ver- bōrum.

D. Scrībe hanc epistulam: Brūtus vesperī īdibus Mārtiīs lītterās dē coniūrātiōne ad amīcum scrībit.

E. Respondē:

(ī) Cūr Gāius Quīntō grātiās agēbat? (iī) Cūr Caesar ā Brūtō occīsus est? (iii) Cūr ā Cassiō occīsus est? (iv) Quō cōnsiliō hī coniūrāvērunt? (v) Quō diē vātēs Caesārem admonuit? (vi) Quō diē Caesar occīsus est? (vii) Quō cōnsiliō Artemidōrus libellum scrīpserat? (viii) Quid spectātōrēs faciēbant? (ix) Cūius Cornēlium miserēbat? (x) Quālium hominum tē miseret? (xi) A quibus Caesar premēbātur? (xii) Quā dē rē vātēs Caesarem admonuerat?

F. Verte in vōcem passīvam:

(i) Dōnum, quod nūntius trādidit, accēpī. (iī) Caesar diadēma rēiēcit. (iīi) Antōnius Caesarem in invidiam addūxit. (iv) Ego hās lītterās ad tē mittō.

(v) Caesar libellum Artemidōrī nōn lēgit.

TxrrIA ET QUīNQUāGēNSIMA LāCTīō. Verbum Dēpōnēns. Profectiō Mārcī.

Mārcus prīmā lūce ē cubīlī surgit neque cibum ante est quam domō ad lūdum proflcīscitur. Sī in itinere morārī vult animālia persequendī causā, senex servus, quī eum comitātur, ita loquitur: ‘Properā, Mārce, tē precor, nisi sērō in lūdum vīs ingredī.’ Illōs sequitur verna parvus, quī librōs tabellāsque portat. Sī forte librī aut stilī oblītus erit, magister īrātus Māreō ita loquētur: ‘Cūr stilam domī relīquistī ? Quō īnstrūmentō ad scrībendum ūtī vīs? Nōnne verbera meritus es?’ Puer silentiō poenās dabit; at verna etiam, ut opīnor, post lūdum verbera patiētur, quae plēnē meritus est.

70

PēnNsvuxn. A. Serībe Partēs Prīncipālēs verbōrum dēpōnentium. B. Quem cāsum haec verba regunt ? careō, ūtor, miseret, oblīviscor, invideō, licet, oportet.

C. Respondē: (i) Onde Mārcus prīmā hōrā cottīdiē proficīscēbātur? (iī Quandō ē cubīlī surgēbat? (iīī) Quōmodo differunt inter sē servus et verna? (iv) Quō cōnsiliō verna Mārcum sequēbātur ? (v) Quō cōnsiliō servus senex eum comitābātur? (vi) Quō cōnsiliō Mārcus saepe morābātur? (vii) Cūr magister īrātus est? (viiī) Uter puerōrum verbera meritus erat? (ix) Uter verbera passus est? (x) Quō īnstrūmentō ūteris ad serībendum in tabulā? (xi) Quibus membrīs ūtimur ad natandum?ī Quibus ad saliendum? (xii) Quis tē ad lūdum comitātur? (xiiī) Sī sērō in lūdum vēneris, quid magister loquētur? (xiv) Quandō tū ē cubīlī surgis? (xv) Quandō domō proficīsceris?

D. Dēclīnā tempora praesēns et futūrum: moror, mereor, patior.

QUXrTA ET QUīNQUāGāNSIMA LāCTī. PVerbum Dēpōnēns. Reditus Mārcī.

Sextā hōrā, dum Mārcus domum redit, parentēs eum in hortō exspectābant. Postquam mātrem amplexus est et patrem salūtāvit, illa eum rogāvit: ‘Cūr toga tibi tam sordida est?’ Cuī Mārcus ‘Quia in līmō,’ inquit, ‘dē- lāpsus sum, dum avem persequor’. Tum māter īrāta, quod puer tam imprūdēns erat, ‘Nōn cēnābis igitur,’ inquit, ‘statim ad cubiculum abī. Mārcus autem lacri- māre incēpit—nam persuādēre lacrimīs mātrī sciēbat— et ‘īgnōsce mihi’, inquit, ‘ māter mea; nōlī īrāscr; iam satis poenārum dedī; paene enim ante mortuus sum,

71

quam servus mē ē fossā extrāxit’. Tum māter fīlium iterum amplexa alteram togam induendī causā dīmīsit. Ille mox ad cēnam regreditur rīdēns et pūrā togā vestītus.

Pānsux.

A. Dēclīnā tempus perfectum verbōrum: ampilector, morior.

B. Secrībe Partēs Prīncipālēs: redeō, amplector, dēlsbor, persequor, īrāscor, persuādeō, sciō, īgnōseō, nōlō, morior, extrahō, induō, regredior, rīdeō.

C. Respondē:

(i) Quōmodo vocantur pater et māter? (iī) Utrum parentem Mārcus amplectēbātur? (iīi) Utrum parentem salūtāvit ? (iv) Cūr sordida facta erat toga Mārer? (v) Quandō toga Mārcī sordida facta est ? (vi) Cūr Semprōnia īrāta est? (viī) Quōmodo Mārcus mātrī suae persuādēbat ? (viii) Cūr mātrēs fīliīs suīs semper īgnōscunt? (ix) Oportetne mātrēs fīliīs suīs semper īgnōscere? (x) Quō cōnsiliō Semprōnia Mārcum dīmīsit? (xi) Meritusne est Mārcus cēnam? (xiī) A quō Mārcus ē fossā extrāctus est? (xiiī) Quālis Mārcus ad cubiculum dīmissus est? (xiv) Quālis Mārcus ad cēnam regressus est?

D. Coniunge in ūnam sententiam:

1. {3f3sons mātrem amplexus est; Mārcus patrem salūtāvit. qii (;āreus regressus est; )lāāreus cēnāvit. (iiy{ pur in līmō dēlāpsus est; ēuer sordidam togam habet. ūv) (3erens domō profectus est; Mārcus in itinere morābātur. ( )(Bispus stilōrum oblītī sunt; Vl1Discipulī poenās dabunt. (Qaces: in senātum ingressus est; (vi) Coniūrātī Caesarem occīdērunt.

72

tvii) (33sons ā lūdō regressus est; Māter Mārcum amplectitur.

Mārcus verbera meritus est; Māter Mārcō īgnōvit.

(viii) (ix) (Hīus mortuus est;

Puerī puellaeque lacrimant. Mārcus animālia persecūtus est Mārcus sērō ad lūdum advēnit.

() QuīNra Err QuīNquXcānsiua Lācrīō. Participia Praesēns et Futārum. Hortus.

Diē quōdam prīmō vēre Titus, quī iam pedibus īre poterat, cum nūtrīce in hortum ingressus flōrēs spectābat. Ubīque stant arborēs, quae aestāte, dum soōl fulget, dulceem umbram praebēbunt et autumnō pōma ferent. Hīc sata sunt sēmina, ex quibus mox flōrēs variīs colōri- bus, līlia, violae, rosae, nāscentur; illīc iam flōrent hyacinthī, crocī, narcissī. Omnēs Titus amābat et praecipuē hyacinthum; quem ad flōrem currit et carp- tūrus eum manū tangit. Subitō autem nōn verba tantum nūtrīcis, sed verbera etiam meminit; illa enim flōrēs carpere saepe eum vetuerat. Tum fQuōmodo’, inquit, ‘hie flōs vocātur?’ Postquam hoc didicit, iterum rogāvit: ‘Cūr hyacinthus vocātur ? Illa ‘Tibi hoc dīcam’, inquit. ‘Hyacinthus puer erat pulcherrimus et tam grandis quam Mārcus. Eum et Phoebus Apollō et Zephyrus amābant; libentius tamen cum Apolline puer ludēbat. Ōlim Zephyrus eōs inter sē discum iacientēs cōnspexit, et īrātus discum ā deō coniectum in cor puerī dēvertit. Ille gravī vulnere īctus humrī cecidit; neque ars Phoebī neque lacrimae Zephyri, quem iam factī paenitet, ad vītam eum revocāre possunt. Ē sanguine ēius exortus est flōs semper nōmen servātūrus.’

73

PēNsUux.

A. Scrībe participia praesēns et futūrum āctivae vōcis

et perfectum passīvae vōcis verbōrum: spectō, ferō, serō, vocō, carpō, servō, tangō, dīcō, lūdō, doceō, iaciō, audiō.

B. Scrībe participia praesēns et futūrum et perfectum verbōrum dēpōnentium: moror, comitor, mereor, sequor, loquor, ingredior, patior, īrāscor, oblīvīscor, amplector, morior, exorior.

C. Respondē: (i) Quid sīgnificat Verbum Dēpōnēns? (ii) Quō tempore annī Titus flōrēs spectābat? (iīi) Quō tempore annī arborēs umbram praebent? Quandō pōma ferunt? (iv) Explicā vocābula: sēmen, cor, sanguis. (v) Quō colōre sunt flōrēs? (vi) Quī flōrēs vēre nāscuntur? Quī aestāte? (vii) Quō cōnsiliō Titus hyacinthum tangit? (viii) Cūr cōnsilium vertit ? (ix) Comparā Hyacinthum cum Mārcō. (x) Quī ventus ex occidente flat? Quī ex oriente? Quī ē merīdiē? Quī ā septentriōnibus? (xi) Quōcum puer libentius lūdēbat? (xii) Quis illīs invidēbat ? (xiii) Paenitetne tē, sī malum fēcistī? (xiv) Cūius reī tum tē paenitet? (xv) Unde flōs exortus est ? D. Coniunge in ūnam sententiam: Puer rīdēbat;

i ēux ad cēnam regressus est.

ii) (īīosbus Apollō et Mārcus discum iaciēbant; IIlī sermōnem inter sē cōnferēbant. aii (Zephyrus lacrimābat; ZRephyrus corpus Hyacinthī spectāvit. iv) (āladiatores moritūrī sunt; IlGladiātōrēs cōnsulem salūtant.

(3nes profectūrus est;

Mīles uxōrem suam amplectitur. (Qoninax Caesarem occīsūrī erant;

Coniūrātī eum undique premēbant.

74

v) (vi)

EĒ. Clausulam temporālem verte in participium: () Horātius, dum in aquam dēsilit, exclāmāvit: ‘Rō- mam servāvī.’ (iī) Senex, dum moritur, ‘Valēte,’ inquit, ‘līberī meī!” (iii) Dum sōl oritur, Gallus cantat. (iv) Caesar, dum iter facit, lītterās ā senātū accēpit. (v) Postquam Caesar Rōmam regressus est, Brūtus Cassiusque eum occīdērunt. (vi) Postquam geminī prope Tiberim relictī sunt, lupa eōs invēnit. (vii) Lupa, dum aquam bibit, vāgītūs puerōrum audit. (viii) Pāstor, postquam puerōs invēnit, eōs uxōrī suae edit.

SEXTA ET QUīNQUXGĒNSIMA LāCTīō. Mēnsa.

Hōra cēnae adest, et omnēs propter labōrem ēsurientēs et sitientēs domum redeunt. Nōnne famēs optimum cibī condīmentum est? Cibō igitur parātō servīsque circumstantibus, tōta familia in trīclīniō accumbit; Cornēlius ipse in summō locō, uxor in proximō, deinde fīliv fīliaeque. Servī cibum ante eōs pōnunt et ex amphorā vīnum aut aquam in pōcula fundunt; prīmō ōva aut piscēs edunt, deinde carnem aut ovium aut boum aut avium, postrēmō pōma. Pānem digitīs frangunt; dextrā omnēs cibōs ad ōs ferunt; pōcula vīnō plēna ad labra tollunt. Nōnnunquam Semprōnia Titum culpat, quod nimis est et rapidius quam oportet. ‘Nōlī tanta frusta sorbēre, sed parvam partem dentibus mordē!’ Tum pater ‘Neque edācēs’, inquit, ‘nōs oportet esse neque ēbriōsōs, sed sobriōs; satis este et satis bibite, meī līberī; deinde, famē sitīque dēpulsīs, dēsistite! mentem sānam ita servābitis in corpore sānō. Homini- bus vērō edendum est vīvendī causā; sīc renovātus sanguis ex corde per omnia membra fluit; itaque corpora nōbīs validiōra fīunt et sāniōra.’

76

PāNsux

A. Serībe Partēs Prīncipālēs: accumbō, fundō, mordeō, edō, bibō, dēsistō, ēsuriō, sitiō, sorbeō, fluō, frangō.

B. Respondē:

(i) Quandō tōta familia in trīclīniō accumbit? (iī) Cūr Semprōnia Titum culpat? (iiī) Quid Titum nōn oportet facere? (iv) Quālēs nōs nōn oportet esse? (v) Quandō nōbīs dēsistendum est? (vi) Quō cōnsiliō hominibus edendum est? (vii) Quid Titō nōn sorbendum est? (viiī) Quid eī mordendum est? (ix) Quantum nōbīs edendum et bibendum est? (x) Cūr omnēs domum redeunt? (xi) Quō cōnsiliō omnēs domum redeunt? (xiij) Cūr omnes ēsuriunt et sitiunt? (xiii) Quālēs nōs oportet esse? (xiv) Quōmodo corpora nōbīs validiōra fīunt? (xv) Unde servus vīnum effundit?

C. Dēclīnā: famēs, sitis, dēns, cor, ōs, sanguis, bōs, carō. D. Ta Mārcus es; dēscrībe cēnam.

76

[OCR skipped on page(s) 82-151]